„Spanning tussen verbond en verkiezing niet opheffen”

Lees hier de volledige Calvijnlezing van prof. dr. W. Verboom Dat zei prof. dr. W. Verboom, emeritus hoogleraar theologie, donderdag tijdens de vierde Calvijnlezing in Ede. De lezingen worden georganiseerd door de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond in samenwerking met het Instituut voor Gemeenteopbouw en Theologie.

Prof. Verboom sprak over het verbond. Dat neemt volgens hem een centrale plaats in in het theologische werk van Calvijn, ook al komt het niet als thema aan de orde. In de ”Institutie”, Calvijns hoofdwerk, komen de verschillende Latijnse betekenissen van het woord verbond in totaal 273 keer aan de orde. Daarnaast spreekt de Geneefse reformator in zijn Bijbelverklaring in met name Genesis 17, Jeremia 31 en de Hebreeënbrief duidelijk en breedvoerig over het verbond.

Calvijn stelde dat God het verbond niet alleen had opgericht met de uitverkorenen, maar met het hele volk Israël en in het verlengde daarvan met de hele kerk. De belofte is, zo zei Calvijn, voor allen, maar niet iedereen deelt in het heil. Dat is alleen voor hen in wie de belofte door het geloof verwerkelijkt is. „De preken van Calvijn zijn appellerend. De beloften worden breed aangeboden en vragen om een antwoord”, aldus prof. Verboom.

Verboom vindt dat prof. C. Graafland (1928-2004), hoogleraar te Utrecht, verkiezing en verbond te sterk op elkaar betrok. Graafland zag het verbond als de bredere bedding waarbinnen de eigenlijke verbondsgemeenschap die er alleen met de uitverkorenen is, wordt gerealiseerd. Deze Utrechtse hoogleraar gebruikte het beeld van twee concentrische cirkels in de verkiezing. De buitenste cirkel is het verbond en het binnenste is de verkiezing tot zaligheid. In wezen is dan het verbond een middel tot de verkiezing.

Prof. Verboom: „Zelf zou ik het niet zo zeggen, omdat ik bespeur dat op deze wijze het verbond gerelativeerd wordt. Het is wel waar dat het beloofde heil van het verbond alleen effectief wordt voor degenen die geloven, en dat zijn uiteindelijk de uitverkorenen, maar dat neemt niet weg dat het verbond met heel Israël en heel de kerk voluit ernstig gemeend was. Van Gods kant blijft dat staan. Beter is het te spreken over een spanningsvolle verhouding tussen het verbond en de verkiezing. Je hoeft de spanning niet op te lossen. Calvijn deed dat ook niet.”

De hoogleraar zei dat er nogal wat te doen geweest is over de woorden in het klassieke doopformulier dat de „kinderen in Christus geheiligd zijn.” Prof. Verboom is blij met die woorden. Hij weet dat niet alle gedoopte kinderen als gedoopte kinderen leven, maar wil ook hier de spanning laten bestaan en niet de gedachtesprong maken dat niet alle kinderen delen in het heil. „Voor je het weet devalueer je de doop en roep je een vacuüm op. De doop aan de kinderen is een belangrijke uiting van Gods verbond. Kinderen worden opgeroepen te leven vanuit de doop.”

Prof. Verboom brak tijdens de bespreking een lans voor ds. J. G. Woelderink (1886-1956), die destijds uitgesproken gedachten over het verbond had. „Woelderink radicaliseerde zo nu en dan, maar Calvijn kon daar ook wat van. Woelderink liep tegen lijdelijkheid met betrekking tot doop en avondmaal aan. Hij verkondigde geen dwaalleer.”

Wat betreft de visie op Israël verschilt prof. Verboom van Calvijn. „De plaats van Israël in Gods heilsplan blijft bij Calvijn onduidelijk. De heilsbeloften in het Oude Testament worden te veel vergeestelijkt. Bij hem is het ware Israël het geheel van de gelovigen uit de Joden en de heidenen. Mijn mening is dat Israël een rijke plaats heeft in Gods heilsplan en dat het volk een rijke belofte voor de toekomst heeft.”

„Spanning tussen verbond en verkiezing niet opheffen”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?