Claudia Währisch-Oblau, gedelegeerde voor christelijke migranten van de Vereinten Evangelischen Mission (VEM) in Duitsland, deed onderzoek naar migrantenkerken in Duitsland. Volgens haar tellen de meeste protestantse migrantenkerken vijftig tot zeventig leden. De grootste gemeenten hebben enkele honderden lidmaten, zo schrijft ze in het blad ”Zeitschrift für Mission”. De orthodoxen vormen met ruim 900.000 kerkleden de grootste groep.

Door de toestroom van vluchtelingen uit Sri Lanka en West- en Centraal-Afrika in de jaren tachtig en negentig ontstond in Duitsland een groot aantal pinkster- en charismatische gemeenten. Volgens gegevens van de VEM behoort 86 procent van de Afrikaanse gemeenten tot deze richting. Het merendeel van de migrantengemeenten is multicultureel van samenstelling. Diensten worden vaak in meerdere talen vertaald.

Währisch-Oblau ziet in de evangelisatiedrang van veel migrantenkerken een uitdaging voor de Duitse kerk. „De zendelingen brachten het Evangelie naar Indonesië. Nu brengen de Indonesiërs het weer terug.”

Volgens de VEM-gedelegeerde maken pinkstervoorgangers het vaak mee dat Duitse predikanten „hen niet helemaal serieus nemen en lachen over hun aandacht voor zending.” Voor predikanten in de charismatische migrantengemeenten zijn de ervaringen en gaven van de Heilige Geest belangrijker dan een academische theologische opleiding, aldus Währisch-Oblau.

Ds. A. D. van den Broek, voorganger van de Presbyteriaanse Kerk van Ghana in Amsterdam, schat dat er in Nederland zo’n 500 tot 600 migrantengemeenten zijn. „Het hangt er wel van af wat je onder migrantenkerken verstaat. Al voor de Tweede Wereldoorlog ontstonden er gemeenten, zoals die van de Chinezen. Na de oorlog stichtten ook Molukkers, Indonesiërs en Surinamers hun eigen kerken.”

De ’nieuwe’ migrantenkerken ontstonden vooral in de jaren tachtig en negentig, toen veel vluchtelingen en arbeidsmigranten naar Nederland kwamen. De meeste gemeenten waren in de grote steden te vinden. „Enkele honderden in Amsterdam”, schat de predikant. „Rotterdam telt zo’n 150 migrantengemeenten en Den Haag 100. Maar ze zijn ook in kleinere plaatsen te vinden.”

De migrantenkerken zijn doorgaans van evangelische signatuur, zegt ds. Van den Broek, „maar hebben vaak een „pinkstertik.” „Deze groepen hebben soms de neiging grotere aantallen bezoekers te noemen dan ze in werkelijkheid hebben. Meestal zijn het kleine groepen van maximaal 200 mensen.”

Een sterk groeiende migrantenkerk in Nederland is de Oosters-Orthodoxe Kerk. Dat komt vooral door de open grenzen van Oost-Europa, weet ds. Van den Broek. „Vooral veel Nederlanders vinden de oosters-orthodoxe liturgie mooi. Maar goed contact, nee, dat is er niet veel.”

De contacten tussen de migrantengemeenten en de Nederlandse kerken zijn meestal oppervlakkig. „De taal en de vorm van de eredienst verschillen sterk. De meeste migrantenkerken zijn toch vaak pinksterachtig, met veel decibellen. Ze vinden de Nederlandse kerken maar een saaie boel. De mensen zijn helemaal niet vrolijk, zeggen ze dan.”

Ds. Van den Broek verwacht niet dat de migrantenkerken verder zullen groeien. „De druk op migranten en mensen zonder verblijfsvergunning wordt steeds groter en velen trekken weg naar andere Europese landen. De kerken krijgen het financieel moeilijker. Ze zullen kleiner worden, maar ik hoop dat ze groeien in eenheid.”