BinnenlandHerdenking Rijsoord

Ooggetuige bij de capitulatie van Winkelman

„Hier stond ik 85 jaar geleden.” Arie Hooijmeijer was tien jaar toen hij generaal Winkelman bij de christelijke lagere school in Rijsoord zag arriveren om de capitulatie van het Nederlandse leger te ondertekenen. „Ik hing aan het hek en heb alle hooggeplaatsten het plein op zien gaan.”

L. Vogelaar

15 May 2025 19:16Leestijd 4 minuten

Kinderburgemeester Lucas Rijsdijk kreeg donderdag bij Museum Johannes Postschool het eerste exemplaar van het boekje ”Oorlog in Rijsoord”. Rechts de drie auteurs. beeld Dirk Hol

De Rijksstraatweg is afgesloten voor de jaarlijkse herdenking van die gebeurtenis. Nederland moest op 15 mei 1940 de wapens neerleggen, om te voorkomen dat de Duitsers na Rotterdam nog meer steden zouden bombarderen. Hoe erg het daar was, was hier toen goed te zien: de lucht kleurde rood, zwarte rook dreef over, verkoold papier daalde neer.

Hooijmeijer woonde om de hoek, op Mauritsweg 47. „Het waren enerverende jaren. Er werd een Duitse soldaat bij ons ingekwartierd. Otto Aldinger, een zeer christelijke jongen. „Gerne zu Kirche”, zei hij: hij ging mee naar de kerk van de gereformeerde gemeente aan de Lagendijk, waar mijn vader organist was. De soldaat trok een kostuum van mijn broer aan, want hij wilde niet in uniform naar de kerk. Hij hoorde ook niet in een uniform thuis. Otto geloofde niet in Hitler, maar hij moest wel het leger in.”

Arie Hooijmeijer (95) bij de school in Rijsoord waar hij precies 85 jaar eerder generaal H.G. Winkelman en Duitse officieren naar binnen zag gaan voor het ondertekenen van de capitulatie. beeld RD

Hooijmeijer is 95, maar hij weet het nog precies. Ook twee achterkleindochters van generaal Winkelman woonden donderdagmiddag de herdenking bij. Zij hoorden in hun familie weinig vertellen over de meidagen van 1940. Meer over wat er verder weg gebeurde: „Onze ouders zaten tijdens de oorlog in Nederlands-Indië in een kamp.”

Naast hen staat de zoon van korporaal Hendrik van de Pol, Winkelmans chauffeur. Winkelman was vijf jaar krijgsgevangene, in Duitsland en Polen. Zijn chauffeur mocht naar huis, maar koos ervoor met zijn baas mee te gaan. „Vijf jaar vrijwillig in gevangenschap”, de nazaten kunnen het zich maar nauwelijks voorstellen.

Duitse soldaat

Tijdens de herdenking in Rijsoord –klemtoon op de tweede lettergreep– staan de kinderen uit groep acht van de Ds. G.H. Kerstenschool vooraan. Zij en al hun leeftijdgenoten in Ridderkerk krijgen van het gemeentebestuur het boekje dat deze middag wordt gepresenteerd: ”Oorlog in Rijsoord – De meidagen van 1940 en de capitulatie”. De schrijvers zijn Nico van den Berg –directeur van de Rehobôthschool in Barendrecht–, Hans Onderwater –die al een halve eeuw over de Tweede Wereldoorlog schrijft– en Gert van ’t Zelfde, die op rijsoord.nl veel publiceerde over de dorpsgeschiedenis.

Neef van gesneuvelde Duitse soldaat woont herdenking bij

Van den Berg noemt in zijn toespraak de Duitse infanterist Walter Kretschmann, die nog maar zeventien jaar was toen hij omkwam in buurtschap Oude Molen en een graf kreeg aan de Pruimendijk. Kretschmanns neef woont nu de herdenking bij. Als de slachtoffers in stilte worden herdacht, laat een merel zich luidkeels horen en klinkt verderop het geruis van de snelweg.

Uit de luidspreker heeft dan al de verklaring geklonken die generaal Winkelman in 1940 voor de radio aflegde. Hij wees op de taak het land weer op te bouwen en besloot met: „Leve Hare Majesteit de Koningin! Leve het vaderland!”

Herdenking bij het Capitulatiemonument naast de vroegere christelijke school in Rijsoord. beeld Dirk Hol

Zinloos

De school werd museum en monument. De gemeente onderzoekt momenteel hoe het verhaal van de meidagen van ’40 daar nog beter verteld kan worden.

Burgemeester Oosterwijk memoreert dat de Duitse generaal Von Küchler zijn respect uitsprak voor de wijze waarop de Nederlanders hun land hadden verdedig. „Ich danke”, antwoordde Winkelman kort. „Grote moed” hadden de Nederlandse soldaten getoond, zegt de burgemeester. „Met inferieur materieel werd onverschrokken weerstand geboden. In een totaal ongelijke strijd.” Aan beide zijden vielen slachtoffers. „Jonge levens, in de knop gebroken.”

Herdenken blijft volgens Oosterwijk belangrijk, juist ook „nu op zoveel plekken op vrede en verdraagzaamheid wordt ingebeukt”.

Kinderburgemeester Lucas Rijsdijk vindt capitulatie „best een moeilijk woord”. Hij weet ook wat het níét betekent: dat de Nederland de strijd helemaal opgaf. „De regering ging verder, vanuit Engeland.”

Lucas noemt zijn overgrootmoeder, die 101 werd en veel over de oorlog vertelde. Hij weet al dat in het boek, waarvan hij het eerste exemplaar krijgt overhandigd, de namen van de omgekomen militairen staan. „Allemaal jonge mensen die in een conflict terechtkwamen, verschrikkelijk en zo zinloos.”

Beide burgemeesters leggen samen een krans bij het Capitulatiemonument. Dat vermeldt wat hier 85 jaar geleden gebeurde: „Buigend voor de Duitse overmacht ondertekende generaal H.G. Winkelman, opperbevelhebber van land- en zeemacht, in dit gebouw op 15 mei 1940 de capitulatieovereenkomst.” In grote, zwarte letters staat op de voet van het monument: ”Een volk dat zijn verdediging verwaarloost, zet zijn vrijheid op het spel.”

Leerlingen van het Gemini College leggen daar bloemen bij. Twee van hen dragen hun gedicht voor: „Vrijheid voelt normaal”, maar is geen vanzelfsprekendheid. En, zegt de ander, „soms vergeten we wat we hebben gekregen. Vrijheid kan breken.”

Nieuws in beeld