NSC luidde eind vorig jaar, bij monde van toenmalig Tweede Kamerlid Rosanne Hertzberger, de noodklok vanwege het sterk toegenomen aantal euthanasiegevallen onder jongeren. In 2020 ging het om 5 jongeren onder de dertig, in 2023 lag dat aantal met 22 beduidend hoger. Volgens eerder dit jaar gepubliceerde cijfers van de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie (RTE) ging het in 2024 om 30 jongeren die euthanasie kregen.

In haar nota, waarvan de verdediging inmiddels is overgenomen door NSC-Kamerlid Ria de Korte, opperde Hertzberger dan ook om een zogenoemde commissie van wijzen aan het werk te zetten die moet bezien of de richtlijn die psychiaters volgen bij het behandelen van een euthanasieverzoek moet worden aangescherpt.

Op dit moment is het zo dat artsen en SCEN-artsen, die de verplichte second opinion doen, bij het vaststellen van uitzichtloosheid vooral kijken naar het aantal behandelopties dat nog resteert. Hoe minder behandelopties voorhanden zijn, hoe groter de uitzichtloosheid. Volgens NSC dienen psychiaters bij euthanasieverzoeken echter ook na te gaan in hoeverre een patiënt nog kan herstellen. Aan dat aspect wordt nu te weinig gewicht gehangen, iets waar het gebrek aan data medeschuldig aan is.

Voorbarig

De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) vindt het instellen van een commissie van wijzen, zoals NSC bepleit, echter te „voorbarig”. De vereniging schrijft dat de toetsingspraktijk en de uitkomsten van meerdere wetsevaluaties erop wijzen „dat psychiaters zeer zorgvuldig omgaan met euthanasieverzoeken bij psychisch lijden”. Bovendien vindt er over de invulling en beoordeling van de criteria al reflectie plaats binnen de beroepsgroep, aldus de vereniging.

Esther Pans en Ton van Balkom van het Expertisecentrum Euthanasie (EE) voegen daaraan toe dat de Nederlandse euthanasiewet toekomstbestendig is en wat hen betreft niet hoeft te worden aangepast.
De beide experts schrijven „dat NSC lijkt te suggereren dat de wet zo ruim is dat alles kan, mits de betrokken arts de overtuiging heeft dat er sprake is van lijden”. Pans en Van Balkom stellen daartegenover: „De zorgvuldigheidseisen zijn open geformuleerd, maar de arts moet altijd handelen naar het heersend medisch en medisch-ethisch inzicht.”

Wel onderstrepen zowel de NVvP als het EE het belang van meer onderzoek naar doodswensen, suïcidaliteit en hulpbehoeften van psychische patiënten, waardoor patiënten uiteindelijk beter geholpen kunnen worden en het toepassen van euthanasie wellicht vermeden kan worden.

Tekortschietende zorg

Een van de weinige experts die het pleidooi van NSC steunen om de huidige praktijk op korte termijn kritisch tegen het licht te houden, is kinderpsychiater Ivo Aben. Euthanasie bij jonge mensen met psychisch lijden dient met uiterste terughoudendheid te worden beoordeeld, is zijn overtuiging. Aben: „Zolang de zorgkwaliteit tekortschiet, de ontwikkelingsfase van jongeren onvoldoende wordt meegewogen en de beoordeling van uitzichtloosheid en wilsbekwaamheid niet voldoende zorgvuldig is, is het moreel onverantwoord deze weg te volgen.”

De psychiater schrijft dat de wet weliswaar strikte zorgvuldigheidseisen stelt, maar dat uit de praktijk blijkt dat euthanasie bij jongeren met psychische aandoeningen vooral wordt uitgevoerd binnen een kleine kring van experts. Dit roept volgens hem vragen op over „consensus, toetsing en de afweging van alternatieven”.

Aben wijst erop dat de toename van euthanasieverzoeken verband houdt met de kwaliteit van jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg. „Die is in veel gevallen ontoereikend. De dood mag nooit het gevolg zijn van tekortschietende zorg”, luidt zijn conclusie.