De afgenomen bereikbaarheid hangt nauw samen met „versobering” van het openbaar vervoer. Tegelijkertijd zijn in de onderzochte periode, van 2012 tot 2022, veel voorzieningen verplaatst van landelijk gebied naar de stad. Door deze ontwikkelingen zijn de verschillen gegroeid tussen mensen die een auto tot hun beschikking hebben en mensen die dat niet hebben.

„Bereikbaarheid van werk, voorzieningen en sociale contacten is essentieel om volwaardig deel te kunnen nemen aan de samenleving”, benadrukken de onderzoekers. Ze zien vooral afgenomen bereikbaarheid van ziekenhuislocaties, maar ook de bereikbaarheid van scholen en supermarkten met het ov is gedaald. Fietsen kan soms wel een oplossing zijn, maar daarvoor zijn de afstanden vaak ook te groot.

Doordat het aanbod van openbaar vervoer is afgenomen, is voor veel mensen ook het werk slechter bereikbaar geworden. „Het zijn vooral lager opgeleiden die te lijden hebben onder de verslechtering van het openbaar vervoer in het bereiken van werk: het soort banen voor deze groep ligt vaker op moeilijker met de bus te bereiken plekken”, schrijft het PBL. Hogeropgeleiden hebben hier volgens het planbureau minder last van.

De onderzoekers tonen in hun rapport wel enig begrip voor het concentreren van voorzieningen in steden. Dat heeft ook voordelen en het is „niet altijd mogelijk, of wenselijk, om in alle regio’s eenzelfde niveau van bereikbaarheid van voorzieningen en banen te bieden”, stellen ze.

Het kabinet-Schoof heeft het verbeteren van de bereikbaarheid op de prioriteitenlijst gezet. PBL-onderzoeker Jeroen Bastiaanssen ziet meerdere „knoppen” waar de politiek aan kan draaien. „Investeren in het ov en het fietsnetwerk ligt voor de hand, juist ook op plekken waar veel mensen zijn geraakt door de afgenomen bereikbaarheid”, suggereert hij. Daarnaast kunnen voorzieningen en werkgelegenheid nog meer worden gebouwd in de buurt van ov-knooppunten. „Ook woningbouw op dergelijke locaties kan een hoge bereikbaarheid bieden.”