Het is het thema van de zojuist gepubliceerde roman ”De rode baret” (uitg. Ark Media). Auteur is dr. Hetty L. Lalleman-de Winkel, die in 2000 naar Engeland verhuisde. Na 35 jaar lesgeven werd ze in 2021 samen met haar man predikant van een baptistengemeente in Knaphill, een dorpje ten zuidwesten van Londen. Ze is er ook redactrice van de dorpskrant.

Als oudtestamenticus heeft Lalleman veel non-fictie geschreven en vertaald. Toen haar dochter jong was, schreef Lalleman het kinderboek ”Bram en Jeroen” (over een dove jongen) en twee deeltjes ”Brieven aan mijn teddybeer”, maar een roman schrijven is nieuw terrein voor de 67-jarige theologe. Nadat een uitgever op Facebook vroeg: „Heb je altijd al die roman willen afmaken waaraan je ooit begonnen bent?” voltooide Lalleman het verhaal dat al heel lang onafgemaakt was, in haar hoofd en in haar computer.

Was het lastig, omschakelen naar fictie?

„Ik ben in Londen naar een schrijversgroep gegaan waar christelijke auteurs elkaar voorlezen uit het manuscript dat ze onderhanden hebben. Ook heb ik studiedagen over het schrijven van een roman gevolgd. Vervolgens was het een kwestie van schrijven en doorzetten. Ik moet altijd een drempel over als ik begin.”

Waarom koos u dit thema?

„Als kind woonde ik in Ede, dicht bij de Ginkelse Heide, waar in september 1944 geallieerde troepen landden. Mijn vader heeft dat tachtig jaar geleden gezien: hij woonde in Renkum en was die zondag samen met zijn broer thuis omdat jonge mannen als ze naar de kerk gingen, gevaar liepen door de Duitsers te worden opgepakt. De lucht was vol parachutisten en zweefvliegtuigen. „Ik zal het nooit vergeten”, zei mijn vader altijd. Zijn belevenissen zijn in dit boek verwerkt, maar verder is het een verzonnen verhaal.”

Uw vader vertelde dus wel over de oorlog.

„Ja, maar hij heeft geen vreselijke dingen meegemaakt. Mijn moeder eigenlijk meer. Zij groeide op in Boskoop. In mei 1940 heeft ze Rotterdam zien branden. Later zag ze dat Joden werden weggevoerd. Een Joodse man mocht even de vrachtwagen uit om te plassen. Er stond een Duitse soldaat met een geweer achter hem om te voorkomen dat hij zou ontsnappen.

Moeder vertelde ook over de Hongerwinter. In Renkum was geen voedselgebrek, maar in Boskoop wel. Wat ze niet vertelde, was waarom ze zo bang was voor vuurwerk. „Dat komt door de oorlog”, wist mijn dochter. „Toen heeft ze een vrouw achter een raam zien staan. Even later viel er een bom en toen was dat hele huis weg.” Dat had mijn moeder mij nooit verteld. Dat gebeurt vaker: dat mensen aan hun kleinkinderen meer over de oorlog vertellen dan aan hun kinderen. Wat gebeurtenissen met mensen hebben gedaan, interesseert me erg, maar ik was beschroomd om mijn moeder naar haar ervaringen te vragen. Het is een kernthema in mijn boek: dat gebeurtenissen té moeilijk zijn om erover te praten.”

„Ik was beschroomd om mijn moeder naar haar ervaringen te vragen” - Hetty Lalleman, auteur

Waarom werd uiteindelijk toch de Slag om Arnhem onderwerp voor uw boek?

„Het raakte me altijd hoe ingrijpend die gebeurtenis voor mijn vader is geweest. En niet alleen voor hem. In de kerk in Londen waar we 21 jaar naartoe gingen, kwamen we een veteraan tegen die in juni 1944 in Normandië is geland en daarna het oprukken van de bevrijders tot de zuidkant van de Rijnbrug bij Arnhem heeft meegemaakt. Toen hij dat vertelde, schoot door m’n hoofd dat mijn vader en deze Engelsman elkaar hadden kunnen ontmoeten als het oversteken van de Rijn gelukt was.

Na een bezoek aan Nederland raakte ik op de boot in gesprek met de 98-jarige veteraan Geoff Roberts van de King’s Own Scottish Borders (KOSB), die in de nacht van 4 op 5 mei in Wageningen het bevrijdingsvuur had aangestoken. In 1944 bleek hij in een zweefvliegtuig bij Ede te zijn geland. Zaterdag is hij bij de luchtlandingen op de Ginkelse Heide.

Daar ga ik zelf ook naartoe. Ik heb veel boeken over Operatie Market Garden gelezen en heb het Airborne Museum in Oosterbeek bezocht.”

Besteden de Britten ook veel aandacht aan het oorlogsverleden?

„Heel veel. Niet alleen aan de Tweede, maar ook aan de Eerste Wereldoorlog. Gebeurtenissen worden met groots ceremonieel herdacht. Vooral bij de middenklasse en in de hogere kringen is er een sterk historisch besef. Het Verenigd Koninkrijk is niet bezet geweest, maar de gebeurtenissen van tachtig jaar geleden staan sterk in de belangstelling.”