Mark Bovens en Anchrit Willle schreven een behartigenswaardig boek met als titel ”Diplomademocratie”. Ze beschrijven daarin hoe het universitair onderwijs een klasse mensen van hoogopgeleide en kosmopolitische burgers schept. Dit zijn de mensen aan de top van de samenleving. Ze hebben de goede banen, zitten in invloedrijke netwerken en hebben een verfijnde en vooral dure smaak. Ze kunnen overal ter wereld wonen. Op elke plek waar ze goede computerverbindingen hebben en die ze met het vliegtuig kunnen bereiken. Het zijn de winnaars van het mondiale kapitalisme.

„Vance zag hoe funest de verplaatsing van industrie was voor ‘gewone’ mensen van vlees en bloed”

Daarnaast is er een groep mensen die niet die universitaire papieren hebben. Mensen die in een kleinere regio wonen en geen toegang hebben tot al die prachtige (inter)nationale netwerken. Mensen die als het ware toeschouwers zijn van de kapitalistische democratie, die hen lijkt te vergeten. Alhoewel de mensen aan de top van de samenleving af en toe naar hen knikken als ze voor hen moeten stemmen.

Gemeenschap

Iemand die wel oog voor hen heeft, is de Republikeinse vicepresidentskandidaat J.D. Vance. Als mensen zijn publicaties echt eens zouden lezen en naar hem zouden luisteren, zouden ze kunnen ontdekken dat hij niet een of andere enge en racistische religieuze fundamentalist is.

„Wie zich geen wereldburger voelt, wil zich graag geborgen weten in een gemeenschap”

Een centraal thema voor hem (zie ”Hillbilly Elegy”, zijn memoires) is ”community” (gemeenschap). Gemeenschap is daar waar mensen zich gekend weten en geborgen voelen. Waar mensen een geschiedenis delen en emotioneel op elkaar betrokken zijn. Waar ze meer zijn dan vervangbare consumenten. Waarom werd dit thema belangrijk voor Vance?

Economische motor

Er zijn veel gebieden in Amerika waar in de jaren vijftig en zestig een bepaalde industrie de lokale economie beheerste. Mensen werkten in een fabriek en hadden een goed inkomen. Ze konden hun kinderen naar een goede school sturen. Er was geld om uit eten te gaan en om lid te worden van de honkbalclub. Er waren kerken, organisaties voor veteranen enzovoorts.

„De atheïstische Vance ging enkele jaren geleden over tot het rooms-katholicisme”

Op een gegeven moment besloten de universitair opgeleide politieke elites op grond van economische theorieën dat vrijhandel noodzakelijk was om wereldwijde economische groei te creëren. Wat was het gevolg? De fabrieksmanagers zagen dat het veel goedkoper en winstgevender zou zijn om bijvoorbeeld auto’s en T-shirts in Mexico of China te laten maken. Dat leidde ertoe dat veel gemeenschappen hun economische motor verloren. De universitaire elite had er wel een oplossing voor: verhuis en leer een vak dat in trek is. Dus je bent een man van 55 jaar, hebt tientallen jaren je tuintje bijgehouden en je dak gerepareerd en je hebt je leven lang aan machines gewerkt, maar je krijgt nu ineens het advies om te verhuizen naar een dure stad, waar je niemand kent, en te leren hoe je computers moet programmeren. Probleem opgelost!

Vakbonden

Vance groeide op in zo’n gebied. Hij zag hoe funest de verplaatsing van industrie was voor gewone mensen van vlees en bloed. Als je een land en zijn bevolking blootstelt aan de meedogenloze krachten van de mondiale markt, dan kan het leven uiterst guur en onherbergzaam worden.

Hoe kun je deze mensen beschermen? Wie zich geen wereldburger voelt, wil zich graag geborgen weten in een gemeenschap. Vance heeft daar oplossingen voor die niet traditioneel-Republikeins zijn. Hij wil die gemeenschappen beschermen en heeft daarom geen blind geloof in vrijhandel. Hij is daarentegen voor beleid dat fabrieken in de Verenigde Staten houdt. Hij heeft er ook oog voor dat in een samenleving machtsverschillen ontstaan en dat daarom vakbonden belangrijk zijn. Zijn die vakbonden dan louter uit op het algemeen belang? Nee, maar dat zijn bedrijven ook niet. Banken bijvoorbeeld moeten ook geen vrij spel hebben. Ik vermoed dat weinig Nederlanders weten dat Vance op het gebied van financiële wetgeving heeft samengewerkt met de fameuze progressieve Democratische senator Elizabeth Warren.

Leidt de insteek van Vance tot een enge religieuze ideologie die ”Blut und Boden” ofwel ”Amerika voor de Amerikanen” propageert? Hij praat immers met de conservatieven in zijn land. Natuurlijk kan elke visie pervers worden. Maar vraag je eens af met welke groep je je echt emotioneel verbonden voelt. Met de EU? Met de NAVO? Of toch met de Nederlanders?

Pauselijke vraag

De voorheen atheïstische Vance ging enkele jaren geleden over tot het rooms-katholicisme. In zekere zin probeert hij politiek handen en voeten te geven aan een vraag die Johannes Paulus II stelde (een vraag trouwens waar geen enkele christelijke politicus om heen kan): Is de economie er voor de mens of is de mens er voor de economie?

Vance verdient het niet om weggezet te worden als een hypocriete engerd. Het zou veel beter zijn om hem en zijn gedachtegoed serieus te nemen. Zijn ideeën zijn niet die van de CU, het CDA of de SGP. Er valt vast van alles op aan te merken, maar ze zijn geen onzin en je kunt er wellicht zelfs iets van leren.

De auteur is freelanceredacteur en schrijver, voornamelijk op juridisch terrein. Hij werkte voorheen bij het American Enterprise Institute.