Van Dam-orgel Vrouwenparochie „klonk vals; nu is het een heel fraai instrument”

Aan het Kerkplein in Vrouwenparochie staat de Bordenakerk, zoals het godshuis nu heet. Een hervormde dorpskerk en de oudste kerk op It Bildt. In 1669 besloten de toenmalige Staten van Friesland 3500 carolusguldens beschikbaar te stellen voor de bouw van de kerk. In 1671 werd de eerste preek gehouden, voordat er een orgel stond. Dat zou nog heel lang duren. Pas in 1844 kwam er een orgel, gebouwd door Luitjen Jacob en Jacob van Dam. De laatste restauratie was in 1943, ruim tachtig jaar geleden. „Het was hoognodig dat er iets ging gebeuren. Het instrument klonk vals”, vertelt voorzitter Laas Bonnema van de hervormde gemeente Vrouwenparochie. In 1986 werd al een plan van aanpak opgesteld. Toenmalig orgeladviseur Jan Jongepier (1941-2011) wist dat een flinke ingreep noodzakelijk was om het instrument te behouden voor de toekomst. „Een restauratie voor een bedrag van 226.000 gulden, toen nog.” Omdat er destijds geen subsidie voor was, bleef de orgelrestauratie uit. Ondertussen werd wel het exterieur van de kerk (in de jaren zeventig en negentig) en in 2014 het interieur van de Bordenakerk volledig gerestaureerd. „De orgelrestauratie voltooien zagen we als het sluitstuk van alles. Dan was de kerk helemaal ‘af’”, zegt Bonnema. Inmiddels was er ruim 300.000 voor nodig. In euro’s. De kerk kreeg 82.500 euro subsidie van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (regeling Klinkend erfgoed) en van de provincie Friesland 122.500 euro. Daarnaast droegen nog diverse fondsen 55.000 euro bij en had de kerkelijke gemeente zelf 35.000 euro gespaard, via een orgelfonds; inwoners van het dorp droegen 10.000 euro bij. ## Start in oktober 2022 Bakker & Timmenga uit Leeuwarden en orgelmakerij Reil uit Heerde kregen de opdracht voor de restauratie, die in oktober 2022 begon. Theo Jellema was de adviseur die de klus begeleidde. „In de Tweede Wereldoorlog was het orgel gerestaureerd, maar ook ingrijpend veranderd, door de niet meer bestaande firma Valckx & Van Kouteren. Hun werk was van slechte kwaliteit.” De staat waarin hij het instrument aantrof? „Zeer slecht. Een deel van de registers was onbruikbaar.” Daarom moest er nogal wat gebeuren: „De windvoorziening, de kanalen, de windladen en de mechanieken zijn gerestaureerd. De aanbouw aan de kas uit 1943 is verwijderd”, somt hij op. In 1943 nieuw aangebrachte registers zijn nu vervangen door kopieën naar Van Dam. „Er is een nieuw voetklavier gekomen, nieuwe registeropschriften en een nieuwe orgelbank. Alles naar Van Dam-voorbeeld. Er konden onderdelen uit een afgebroken Van Dam-orgel uit 1852 worden gebruikt voor de reconstructie van de Trompet.”

Van Dam-orgel Vrouwenparochie „klonk vals; nu is het een heel fraai instrument”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?