„Wij leven in een tijd van massale oververhitting. De geesten staan in vuur en vlam. Mensen staan te springen om, zodra de kans zich voordoet, hun wrede lot te wreken.” Deden ze dat bij de laatste verkiezingen…?
Het citaat van zojuist is van de Franse filosoof Éric Sadin. Het is te vinden in zijn recent in het Nederlands vertaalde boek gewijd aan de tijdgeest en de tirannie van het ”ik”.
Wat ging daaraan vooraf? Veel. Sadin noemt onder andere het lekken van geheime Amerikaanse documenten door klokkenluider Julian Assange via WikiLeaks in 2010. Dat voedde het wantrouwen in de overheid. Wiens belangen behartigen volksvertegenwoordigers eigenlijk? Zijn ze nog geloofwaardig? Of regeert het groot kapitaal ons? Ja, wie bestuurt er eigenlijk? ”Niemand regeert”. Onder die titel verscheen in 2009 een cynische uiteenzetting over de ”verpulvering van democratische politiek” van Marc Chavannes. Hij beschrijft hoe de overheid alles in de uitverkoop deed: openbaar vervoer, energievoorziening, zorg, cultuur. Vernieuwingen en bezuinigingen raakten het onderwijs. Alle kaarten werden gezet op de kenniseconomie.
Grote projecten leidden tot enorme kostenoverschrijdingen. Criminaliteit bloeide op. Door de snelle doorstroming is het parlement kort van memorie. Het land raakt onregeerbaar, het volk teleurgesteld en verbitterd door gebroken beloften. Daarbij wakkeren de media het groeiend ongenoegen ook nog eens aan. Hoogleraar mediastudies Mark Deuze schreef er een boeiend boek over. Alleen al de titel: ”Leven in media”. Dus niet mét, maar ín media. Ons huis en leven zijn gevuld met technologie en er zit geen stop meer op. Maar al die informatie doet wat met je. Ze zet onze geesten onder spanning, schrijft Sadin. We zijn bijna continu online. Niet alleen als consument van vermaak, maar ook met ons dikke ”ik”. Digitalisering verschaft ons een ongekende macht, gesymboliseerd door het voorvoegsel ”i”, dat staat voor ”ik”. Via mijn iPad, iPhone etc. krijgt de onderbuikwoede de vrije loop, inclusief complottheorieën. Dat meningen geen feiten zijn, begrijpt niet iedereen.
De razernij van de bozen en de boeren zal na de mislukte formatieonderhandelingen eerder meer dan minder worden.
Het ‘moderne’ leven heeft velen eenzaam gemaakt, weggestoten uit hun verbanden, gemeenschappen, zuil en geloofsdenominaties. De grote verhalen hebben afgedaan. De fundamenten van de samenleving wankelen, als ze al niet zijn omgestoten. Is er nog een weg terug? Zeker, maar het is er akelig stil…
