Als een van die hobbels werd vooraf het respecteren van de Grondwet genoemd. Met name Wilders zou daarbij een gebaar moeten maken, ter geruststelling van de achterban van NSC – en in mindere mate van die van de VVD.

Inmiddels is het duidelijk dat het verschillend waarderen van de rechtstaat en alle controverses die daaruit voortvloeien weleens iets kan zijn dat permanent wrijving kan veroorzaken tussen de vier partijen. Zo lekte woensdag uit dat partijen het oneens zijn over het al dan niet buiten werking stellen van de spreidingswet die in januari door de Eerste Kamer werd aanvaard en inmiddels van kracht is. De PVV acht afspraken om die wet niet in te zetten zeer gewenst, de VVD vindt die acceptabel, maar NSC ziet problemen met de rechtsstatelijkheid.

De samenwerking zou weleens knap ingewikkeld kunnen worden als dergelijke voorvallen zich blijven herhalen en Omtzigt zich voortdurend blijft opstellen als hoeder van de rechtsstaat. Waar partijen elkaar vooraf wel en niet op aan kunnen spreken, is dan niet te vatten in een eenmalige overeenkomst. Zoiets speelt dan voortdurend op.

Veel meer nog dan rechtsstatelijke meningsverschillen dreigt vooral de nu voorziene budgettaire krapte een wig te drijven tussen PVV versus VVD en NSC. Heel erg verrassend is dat niet. Wilders beloofde gratis bier en moet zich na het doen van allerlei onrealistische beloftes nu verhouden tot de verslechterende overheidsfinanciën, de gestegen rente en de benodigde verhoging van de defensie-uitgaven om te kunnen voldoen aan de NAVO-norm. Wil het nieuwe kabinet net als in 2023 opnieuw de stijging van de benzine- en dieselaccijns afzwakken of ongedaan maken, dan zal het ook daarvoor geld achter de hand moeten houden.

Dat alles maakt dat de ogen de komende week met name op de PVV-leider zullen zijn gericht. Hem wacht een serieuze stresstest die allereerst moet uitwijzen in hoeverre hij de moed heeft om pijnlijke concessies te doen en verder te kijken dan de peilingen en de komende verkiezingen.

Maar er is meer. De Wilders van 2012 weigerde in te stemmen met een aanvullend bezuinigingspakket toen VVD en CDA hem dat vroegen. Als een haas vluchtte hij terug de oppositie in. Daar speelde hij opnieuw de volkstribuun: veel geschreeuw en gescheld, maar houdbare oplossingen, ho maar.

Als de Wilders van 2024 de onderhandelingen afbreekt, zodat hij VVD en NSC in een nieuwe ronde kan wegzetten als de lakeien van Brussel, is daarmee het bewijs geleverd dat hij nog geen spat veranderd is.

Hoofdredactie