Waarom de Houthi's schepen aanvallen op de Rode Zee
Luchtaanvallen moeten de Houthi’s in Jemen een lesje leren. Van de scheepvaart op de Rode Zee blijf je af. Maar wie de Houthi’s wat nader leert kennen, weet dat ze zich waarschijnlijk weinig zullen aantrekken van buitenlandse bemoeienis. Dat hebben hun voorvaderen al duizend jaar niet gedaan.
Een semi-staat in het noordwesten van Jemen. Dat is wat de Houthi’s in handen hebben. En die staat is niet uit de lucht komen vallen. Het is waar, de Houthi’s zelf waren tot 2014 nagenoeg onbekend bij het grote publiek. En voor de jaren negentig bestonden ze niet eens.
Maar de speciale positie van hun land en stam gaat ver, ver terug. Meer dan duizend jaar geleden waren ze er al in het noordwesten van Jemen, onder de naam zaidieten. Die vormen een afsplitsing van de sjiitische islam – en ze staan van alle sjiitische afdelingen het dichtst bij het soennisme. Zo waren ze duizend jaar geleden theologisch al nauwelijks te onderscheiden van een middeleeuwse soennitische stroming die het mutazilisme heet.
Maar cultureel waren ze wél heel anders. De zaidieten hechtten sterk aan hun eigen identiteit, ook toen al. Die identiteit werd zelfs belangrijker dan de theologie, constateert de islamoloog William Montgomery Watt. Hun theologie „heeft opgehouden een poging te zijn om een antwoord te bieden op de intellectuele problemen van alle moslims”, schrijft hij in zijn standaardwerk Islamic Philosophy and Theology. „In plaats daarvan is die theologie deels de basis geworden van hun identiteit; de identiteit van een kleine gemeenschap die afgescheiden wil blijven van de grote gemeenschap daaromheen.”
Burgeroorlog
Dat zie je vandaag nog steeds terug. Zaidieten vind je haast nergens anders meer dan alleen in noordwest-Jemen en het aangrenzende zuidwesten van Saudi-Arabië. Maar dat feit versterkt het nationalisme alleen maar. Ruim duizend jaar lang is er, in verschillende vormen, een zaidische regering aan de macht geweest in het noorden van Jemen. Maar in 1962 werd het tegenwoordige Jemen één land en verloren de zaidieten hun koninkrijk.
Dat was een gigantische breuk met het verleden en de leiders hebben alles geprobeerd om dat terug te draaien. Een burgeroorlog die tot 1970 duurde, had echter niet het voor hen gewenste resultaat. Sommige zaidieten hebben zich daar bij neergelegd. Anderen richten zich op de voortzetting van hun culturele en geestelijke erfgoed door middel van onderwijs.
Wapenarsenalen
Maar er is ook een derde groep, in de jaren negentig opgericht door Hussein al-Houthi, die niet van wijken weet en zich al decennia heeft voorbereid op de strijd. Deze groep, Ansar Allah (helpers van Allah) of gewoon Houthi’s (naar de oprichter) begon in 2004 tegen de Jemenitische overheid te vechten. Die strijd breidde zich steeds verder uit tot een burgeroorlog op volle schaal. In die strijd wisten de Houthi’s flinke terreinwinst te behalen, vooral in het jaar 2014. Nagenoeg het hele westen van Jemen, op de zuidelijke stad Aden en een strook daaromheen na, is nu in hun handen – inclusief de hoofdstad Sanaa. Daarmee vielen ook enorme wapenarsenalen in hun handen.
Je zou zeggen dat ze aan die strijd, die nog steeds doorgaat, hun handen vol hebben. Maar de Houthi’s denken daar anders over. Ze vechten tegen alles en iedereen wat hun identiteit aantast. Daarom zijn de Houthi’s niet alleen verklaarde tegenstanders van de Jemenitische overheid, maar ook van de Saudische overheid (die de Jemenitische regering steunt en de Houthi’s al tien jaar lang bombardeert) en van de Amerikanen (die de meeste wapens leveren waarmee de Saudi’s hun oorlog voeren) en van de Israëli’s (die in het algemeen aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan voor de Houthi’s).
De haat tegen Israël is dus zeker niet iets van de laatste tijd. De officiële vlag van de Houthi’s is daar duidelijk over; daarop staat de slogan ”Allah is de grootste, dood aan Amerika, dood aan Israël, vervloekt zijn de Joden, overwinning voor de islam”. Het is in feite een compleet politiek pamflet op een vlag.
Hierin past naadloos de steun van de Houthi’s aan de Palestijnen. Die zijn weliswaar soennitisch, maar de Houthi’s zijn geen religieuze scherpslijpers. Het gaat veel meer om identiteit, nationalisme en ideologie, net zoals dat voor grote groepen binnen Hamas geldt.
Wereldhandel
Waarschijnlijk had die steun aan de Palestijnen niet zoveel verschil gemaakt als de Houthi’s, zoals eeuwen het geval was, totaal geïsoleerd waren gebleven. Maar doordat hun gebied sinds 2014 zoveel groter is geworden en doordat ze tegenwoordig serieuze wapens bezitten, doen de Houthi’s er nu toe.
Dus hoort de wereld opeens van aanvallen op schepen op de Rode Zee en van raketlanceringen richting Israël. Omdat die aanvallen de wereldhandel dreigen te verstoren, grijpen grootmachten van buiten het Midden-Oosten in. De Verenigde Staten, met steun van onder meer Nederland, hebben nu in feite de rol van de Saudi’s overgenomen en bombarderen sinds een paar dagen overal in Jemen bases van de Houthi’s.
Eigen koers
Hoe gaat dit verder? De bedoeling van de bombardementen is uiteraard dat de Houthi’s inbinden. Maar hun leiderschap lijkt dat niet van plan te zijn – het past ook niet echt in de opstelling die de Houthi’s tot nu toe hebben laten zien. Als tien jaar bombarderen door de Saudi’s niet tot hun ondergang heeft geleid, zullen een paar weken van westerse bombardementen daar waarschijnlijk evenmin verandering in brengen.
Ook voor eigen publiek is inbinden niet nodig; de Houthi’s blijven groeien in aanhang. In 2005 waren er hooguit een paar duizend militanten actief, nu heeft de beweging naar schatting meer dan 100.000 aanhangers, van wie een flink deel in te zetten is voor gevechtshandelingen. Dat worden er elk jaar meer, want in de zomer worden er jaarlijks in trainingskampen in de noordelijke bergen vele duizenden jongens voorbereid op de strijd.
De enigen die nog enige invloed kunnen uitoefenen op de Houthi’s, zijn de Iraniërs. Het probleem is dat de Iraanse regering in het algemeen juist wil dat de Houthi’s politiek actief zijn. Een hoge adviseur van de Opperste Leider ayatollah Ali Khamenei zei in oktober 2014: „We hopen dat Ansar Allah dezelfde rol kunnen spelen in Jemen als Hezbollah in Libanon.”
Maar uiteindelijk kan ook Iran niet beslissen wat de Houthi’s moeten doen. Zij hebben de afgelopen tien jaar, en in feite de afgelopen duizend jaar, hun eigen koers gevaren. Niets wijst erop dat ze van plan zijn daar verandering in aan te brengen.
