De Israëlische hervatting van de oorlog tegen terreurgroep Hamas in Gaza zet de situatie in het Midden-Oosten opnieuw op scherp. Na de beëindiging van het staakt-het-vuren laait ook het geweld van Hezbollah in Libanon en van de Houthi-rebellen in Jemen weer op.

Na de bloedige terreuraanvallen van Hamas op 7 oktober –1200 doden, 240 gegijzelden– sturen de VS twee vliegdekschepen naar het Midden-Oosten: de USS Gerald R. Ford (4660 opvarenden) naar het oosten van de Middellandse Zee, de USS Dwight D. Eisenhower (5680 opvarenden) naar de Perzische Golf; beide vergezeld van een zwaarbewapende vloot oorlogsschepen. Verder staan duizenden mariniers in de regio paraat.

Het Amerikaans spierballenvertoon dient twee doelen: het voorkomen van verdere escalatie in het Midden-Oosten en de bescherming van Amerikaanse belangen in de regio. Na meer dan 75 aanvallen op Amerikaanse troepen door pro-Iraanse terreurgroepen in Irak, Syrië en Jemen is de grote vraag: werkt de Amerikaanse afschrikking? Het antwoord is ja en nee.

Waarschuwing

In Israëlische defensiekringen heerst de overtuiging dat het machtsvertoon van de VS een grootschalige aanval van Hezbollah op Israël heeft voorkomen. De krachtige Amerikaanse waarschuwingen aan het adres van Iran zich afzijdig te houden, lijken –voor nu– te werken. De aanvallen vanuit Libanon en Syrië zijn relatief beperkt.

De grote vraag is echter hoe lang die situatie duurt. Houdt Hezbollah zich ook nog grotendeels afzijdig op het moment dat Israël dieper doordringt in Gaza en Hamas beslissend dreigt uit te schakelen? Niemand die daar zijn hand voor in het vuur durft te steken.

Houthi-aanval

Tegelijkertijd werkt de Amerikaanse afschrikking in het zuiden niet. De Houthi-rebellen in Jemen, eveneens gelieerd aan Iran, voerden zondag in de Rode Zee vier luchtaanvallen met drones en een ballistische raket uit op drie commerciële schepen die een relatie met Israël zouden hebben. Elke link met een Joods bedrijf of ondernemer ontbreekt echter.

De Houthi’s namen eveneens de Amerikaanse torpedobootjager USS Carney onder vuur die de schepen te hulp schoot. Het marineschip schoot drie Houthi-zelfmoorddrones uit de lucht. Een week geleden was de Amerikaanse torpedobootjager USS Mason in de Golf van Aden ook al doelwit vanuit Jemen.

De nieuwe Houthi-aanval betekent een forse escalatie van het geweld in het Midden-Oosten. De rebellen in Jemen laten zich –volgens de VS zonder meer op aanwijzing van Iran– kennelijk bepaald niet afschrikken door Amerikaanse aanwezigheid.

Irak en Syrië

Voor gewapende groepen in Syrië en Irak, ook gelinkt aan Iran, geldt exact hetzelfde. Sinds 17 oktober hebben volgens de VS meer dan 75 aanvallen plaatsgevonden met drones en raketten op Amerikaanse bases in Syrië en Irak. Daarbij zijn nog geen militairen om het leven gekomen, maar is alleen materiële schade aangericht.

De aanhoudende terreuraanvallen op Amerikaanse doelen zijn niet onverklaarbaar. De VS reageren uiterst terughoudend om de situatie niet uit de hand te laten lopen. De Amerikanen nuanceren bijvoorbeeld de aanvallen op hun oorlogsschepen. „We kunnen op dit moment niet beoordelen of de Carney doelwit was”, verklaarde CentCom, de Amerikaanse legerleiding in het Midden-Oosten.

De matte reactie kan een excuus zijn van Washington om niet te hoeven reageren op de agressie. Zolang een stevige actie tegen de aanvallen op de internationale scheepvaart bij Jemen uitblijft, ligt het echter voor de hand dat de rebellen doorgaan met hun gewapende acties.

Sinds 17 oktober hebben de Amerikanen slechts drie keer teruggeslagen. Zondag kwamen vijf Iraanse militieleden om het leven tijdens een Amerikaanse „zelfverdedigingsaanval” bij de Iraakse stad Kirkoek. Volgens de VS stonden de strijders op het punt een droneaanval uit te voeren op Amerikaanse troepen.

Kruitvat

Het Midden-Oosten blijft een onvoorspelbaar kruitvat. De situatie kan razendsnel verslechteren. Door bijvoorbeeld een ‘geslaagde’ terreuraanval waarbij meerdere Amerikaanse militairen om het leven komen. Of door een klein misverstand met grote gevolgen door stress in de uiterst gespannen situatie.

Met het uitblijven van een stevige Amerikaanse militaire reactie richting de ayatollahs in Teheran ligt de weg open naar meer geweld in de toch al explosieve regio. Daarbij is de kans groot dat de VS steeds verder betrokken raken bij het oorlogsgeweld in het Midden-Oosten.

Het sturen van een krachtige oorlogsvloot levert niet per definitie een krachtige afschrikking op. Effectieve afschrikking ontstaat pas als de tegenstander ervan overtuigd is dat geweld niet wordt geschuwd. En daar is Iran kennelijk niet in alle gevallen van overtuigd.