Is dat ook niet wat profeten doen? De oudtestamentische profeten duwen met hun tegendraadse boodschap –zo spreekt de Heere– op de pijnlijke plekken van godsdienst en samenleving. God gaf profeten aan Zijn volk om hen te alarmeren, hen op te roepen tot bekering. In hun eenzijdigheid schuilt hun kracht. Profeten zijn dwarsdenkers, steken een spaak in het wiel van de tijd, ontvangen geestelijk vermogen om misstanden aan de kaak te stellen, hekelen vermomd ongeloof, thematiseren ongemakkelijke waarheid. Dat alles in de hoop dat ware woorden opgespoord worden. Profeten zijn van alle tijden. Kees van Ekris, die zelf promoveerde op een proefschrift over profetische speeches, laat een en ander mooi zien in de tweede bundel ”Moderne profeten” die het licht zag. Dit boek kan gelezen worden na(ast) de podcastserie die eerder werd uitgezonden. Eerder verscheen de eerste bundel ”Moderne profeten” .

In deze nieuwe bundel maken we kennis met een breed repertoire aan profeten (m/v). Twee van hen zijn nog in leven, de anderen ontsliepen reeds. De titel van het boek roept onmiddellijk de vraag op wanneer iemand voldoet aan het profiel van ”moderne profeet”. Moderne profeten zijn tijdbetrokken, maar hun boodschap heeft in de kern iets tijdloos. Ze zijn waarheid op het spoor, en laten zich daarbij raken door wat de wereld toont aan onwaarheid, lelijkheid, onrust, verveling. Dat wat wij niet willen zien, dat wat de maatschappij het liefst verbergt, dat wat destructief en demonisch voor onze ziel is, dát wordt benoemd. Natuurlijk in de biografische stijl die eigen is aan iedere profeet. Vaclav Havel in een context van communisme spreekt anders dan Søren Kierkegaard in het burgerlijke Denemarken. En Tim Keller in de yuppencultuur van sceptisch New York spreekt anders dan de gewonde priester-­profeet Henri Nouwen. Het is een geestelijke gave om onder woorden te brengen wat onder de oppervlakte van een samenleving woelt en gist.

Overigens gaat het niet alleen om de woorden van profeten, maar ook om de belichaming ervan in hun leven. De negen schetsen van moderne profeten in dit boek hebben ook een biografisch karakter. De vele citaten van deze profeten gaan op die manier contextueel resoneren. Het is een mee­slepende leeservaring!

Lees over Paul Kingsnorth, zijn zoektocht naar waarheid, zijn overtuiging dat de ecologische crisis ten diepste een geestelijke crisis is, zijn bezwaar tegen de technocratische dwang in het Westen.

Lees over Arvo Pärt, wiens muziek de chaos in de volks- en mensenziel van zijn tijd verklankte, luister hoe deze muziek metafysische dimensies heeft, hoop losmaakt, een tegenkracht is tegen het systeemdenken en het gif van de dictatuur in het Estland van de vorige eeuw.

Lees over Henri Nouwen, wiens gewonde leven „zelfinzicht triggerde”, hoe hij traditie en geloof met het echte leven verbindt, hoe hij als „gewonde genezer” zicht geeft op de waarheid van God.

Tijdsgewricht

De benaming ”profeet” kan iets elitairs, iets uitzonderlijks oproepen. Dat uitzonderlijke zit hem dan in de begaafdheid om het tijdsgewricht te doorzien. Maar door je onder te dompelen in de levens en woorden van deze profeten kan er ook iets gebeuren met jezelf. En dat is ook het doel van deze bundel: zelf sensitief worden voor wat er gaande is. Daar hebben we de Heilige Geest én heiligen voor nodig.

Dit boek wakkert heilige onrust aan. Het is een boek vol geestelijke inzichten geworden, bedoeld om over door te mijmeren, om te verinnerlijken, een slijpsteen voor de geest. Bedoeld om ook te bespreken in groepsverband, getuige de vragen na ieder hoofdstuk. En voor wie aan het boek niet genoeg heeft: er zijn tal van QR-codes in het boek te vinden die ingangen bieden tot nadere informatie. Zo heeft het boek iets multimediaals.

Het is een gave dat iemand als Kees van Ekris deze stemmen van verleden en heden ontsluit voor een breder publiek. Mijn leeservaring had ook iets overweldigends. Tijdens het lezen herinnerde ik mij een boek van Willem Jan Otten (”Waarom komt U ons hinderen?”). Hij schrijft essays over „helden” in de strijd tegen de wanhoop. Deze stemmen helpen Otten om te geloven, omdat ze, net als Otten, „niet kunnen leven met niets dan zichzelf”.

Zo kunnen deze profetische stemmen in het duister van de tijd een gidsfunctie hebben. Neem en lees, en bedenk: „Als je leest moet je niet zijn als een slaper, als een wandelaar, ook niet als een nieuwsgierige, maar als een mens die verlangt naar liefde en gemeenschap. Er komt iets bij je binnen, je wordt innerlijk verrijkt, je zult blijder worden; je wordt een dieper mens door te luisteren naar die andere mens die voor je geschreven heeft; je treedt hem als ’t ware tegemoet; wat er in die mens is omgegaan dat gaat opnieuw om in jouw hart” (K.H. Miskotte).

Moderne profeten, deel 2, Kees van Ekris; uitg. Brandaan; 240 blz.; € 26,99