In een ruimte vol machines en eieren op pluimveebedrijf Het Anker in Ochten (Betuwe) hangen twee A4’tjes. Op het ene staat male, op het andere female. Die woorden geven precies weer waar het om draait. Ieder uur gaan er vierduizend eieren over de band. Een dun naaldje neemt telkens een piepklein monster. Na een snelle analyse kan met vrij grote zekerheid worden vastgesteld of er een mannetje of een vrouwtje in het ei zit.

Die kennis is van groot belang. Het maakt het mogelijk om een nogal ongemakkelijk onderdeel van de eierproductie een stuk minder ongemakkelijk te maken. In Nederland zijn honderden bedrijven met leghennen. De eieren die kippen daar leggen, komen onder meer in de supermarkt terecht. Al die leghennen - Nederland telt er tientallen miljoenen - komen zelf ook uit een ei: in een broederij als die van Het Anker. Daarvan zijn er in ons land slechts enkele.

Maar als er miljoenen leghennen worden geboren, betekent dat ook dat er miljoenen haantjes uit het ei kruipen. Die zijn een overbodig restproduct. Een haan legt geen eieren en voor vleesproductie zijn ze ten opzichte van veel forsere vleeskuikens niet erg geschikt. Daarom worden mannelijke eendagskuikens doorgaans kort na de geboorte gedood.

Zoektocht

Het was een praktijk waar Wouter Bruins nog niet bij stilstond toen hij in 2011 biologie studeerde in Leiden. In een zoektocht naar onderwerpen stuitte hij op het lot van de eendagshaantjes. In 2013 stond Bruins al op plek 16 van Trouws Duurzame 100 met een techniek die nu op het punt staat definitief door te breken. In Ovo, het bedrijf waarvan Bruins mede-oprichter is, krijgt daarbij een forse steun in de rug van de Europese Investeringsbank (EIB). De aan de Europese Unie gelieerde geldschieter verstrekt een lening van 40 miljoen euro voor de verdere doorontwikkeling.

Snelheid is een essentiële factor, vertelt Bruins. „Als er miljoenen eieren per jaar passeren, is een uitgebreide echo geen optie. We zijn daarom op zoek gegaan naar een stofje dat heel makkelijk te meten is en waarmee je snel het geslacht kan vaststellen.” Dat stofje werd ‘sabinamine’, vernoemd naar medewerkster Sabine. „Het gaat ons erom dat we snel en betrouwbaar kunnen testen of er een haantje of een hennetje in het ei zit.”

Eendagskuikens

Het doden van eendagskuikens wordt de laatste tien jaar in Nederland én daarbuiten in toenemende mate als onwenselijk gezien. In Duitsland geldt al een wettelijk verbod. Gevolg daarvan is dat veel haantjes nu tot twaalf weken opgroeien. Dat heeft meerdere nadelen. Zo moeten ze gevoerd worden en zorgen de dieren voor CO2- en stikstofuitstoot, terwijl er naar hun vlees geen vraag is. Het maakt dat met name in Duitsland de interesse in de machines van In Ovo groot is. Het bedrijf is overigens niet het enige dat zich stort op het ‘seksen’ van eieren. Enkele concurrenten werken aan vergelijkbare technieken.

Verbod

Inmiddels komt ook in Nederland een verbod op het doden van eendagskuikens dichtbij. In 2021 sprak de Tweede Kamer zich er al voor uit. Demissionair landbouwminister Piet Adema (ChristenUnie) houdt het vooralsnog bij een ‘doelstelling’ die hij vorige week uitte: „In 2026 worden geen eendagshaantjes meer gedood voor de tafeleieren voor de Nederlandse en Duitse markt”, luidt die.

Maar verdwijnt met het vernietigen van de mannetjeseieren ook het ongemak? Of is ook een kippenembryo als leven te zien? Dat is, nu de techniek een kijkje in het ei mogelijk maakt, het onderwerp van een volgende debat. „We testen nu de eieren van negen tot elf dagen”, legt Bruins uit. Dat is op ongeveer de helft van de broedtijd. Onderzoek legt de grens waarop het bewustzijn zich werkelijk ontwikkelt op ongeveer twaalf dagen, maar ook daarover is discussie. „Wij willen graag zo vroeg mogelijk testen”, zegt Bruins. Maar daarbij geldt ook: hoe jonger het ei, hoe moeilijker het geslacht te detecteren is. „Het moet natuurlijk wel haalbaar zijn.”