„Tijdens de voorbereiding heeft de politie de ernst van de risico’s verkeerd ingeschat”, schrijven de onderzoekers in het donderdag gepubliceerde rapport over het politieoptreden.

Op 19 november vorig jaar kwamen leden van Kick Out Zwarte Piet (KOZP) naar Staphorst om te demonstreren tegen de deelname van zwarte pieten aan de intocht. Amnesty International stuurde waarnemers mee. Bij de afslag Staphorst van de A28 stonden tegendemonstranten KOZP op te wachten. Dat leidde tot ongeregeldheden en geweld van de kant van de tegendemonstranten, van wie er vier worden vervolgd door het Openbaar Ministerie.

Uit het onderzoek van de Inspectie JenV blijkt dat de politie tijdens de voorbereidingen wel rekening hield met wegblokkades van relschoppers, maar is niet uitgewerkt hoe zij daar concreet tegen zou optreden. De voorbereidingen waren niet volledig genoeg en sloten niet goed aan op de beschikbare informatie, schrijven de onderzoekers.

De politie bleek niet in staat om effectief in te grijpen toen op de dag van de demonstratie dingen anders liepen dan gepland, zoals het vervoer van de demonstranten. Toen twee wagens van demonstranten van de uitgestippelde route raakten en op de afrit van de A28 werden bekogeld en vernield, stonden daar veel te weinig agenten doordat de mobiele eenheid op een wegblokkade stuitte.

Lees ook

OM vervolgt vier mannen voor ongeregeldheden bij intocht Staphorst

Als de politie dan besluit de colonne met demonstranten te laten stoppen bij een tankstation in Meppel, worden de demonstranten snel gevonden door de relschoppers. De politie deelt KOZP mee dat ze de locatie moet verlaten en rijdt vervolgens zelf weg „omdat zij de situatie als te dreigend ervaart”. De bus wordt vervolgens klemgereden. De politie had volgens de Inspectie JenV moeten ingrijpen en de demonstranten moeten beschermen. „Ze was niet goed voorbereid op de situatie zoals die uiteindelijk is ontstaan waardoor zij de demonstranten onvoldoende heeft beschermd tegen het geweld van relschoppers.”

In de aanbevelingen staat dat de politie tijdens de voorbereidingen van demonstraties de mogelijke risico’s meer uitwerkt en agenten weten hoe ze daarop moeten reageren. Dit jaar is er geen sinterklaasintocht in Staphorst.

Verwachtingen

In 2024 en 2025 wil de Inspectie Justitie en Veiligheid meer onderzoek doen naar de rol van de politie bij demonstraties. Daarbij zal de vraag centraal staan wat van de politie wordt verwacht bij demonstraties en in hoeverre de politie aan die verwachtingen kan voldoen. Dit kondigt de inspectie aan in het rapport over het politieoptreden bij de ongeregeldheden in Staphorst.

Omdat het aantal demonstraties en de polarisatie in de samenleving toenemen zal er meer en meer een beroep worden gedaan op de politie, staat in het rapport. Demonstraties worden daarbij steeds vaker niet vooraf aangemeld, waardoor de gemeente en politie minder tijd hebben om een demonstratie te faciliteren.

Bovendien staan bij demonstraties partijen steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar en kunnen de gemoederen daarbij flink oplopen. De politie wordt hierbij niet zelden vijandig bejegend. De gebeurtenissen met tegendemonstranten in Staphorst zijn daarvan een goed voorbeeld, vinden de onderzoekers.

„Dit vraagt veel van de politie”, schrijft de Inspectie JenV over de steeds heftiger reacties bij demonstraties. „Dit kan betekenen dat politie tegen grenzen aanloopt en dat dit ten koste gaat van andere politietaken. Het is daarom van belang om breder te kijken of en hoe de politie voldoende geëquipeerd is om dit ook in de toekomst te blijven doen.”
De Inspectie JenV zoomt in het vervolgonderzoek onder meer in op wet- en regelgeving rond demonstraties en de toerusting van de politie.