Kleur is eigenlijk maar een vaag begrip en zeker geen onwrikbaar natuurkundig gegeven. Kleur is wat je ziet en dat kan verschillen. De eindeloze discussies of iets groen of blauw, of geel of oranje is, zullen vast niet alleen bij ons aan tafel worden gevoerd.

Wie wil weten wat kleur is en hoe kleuren zien werkt, kan terecht bij een kort, maar helder videocollege dat eerder deze maand op de website van de Universiteit van Vlaanderen online is gezet. Maar dat is niet het enige wat aan bod komt. Lichtontwerper en -onderzoeker Caroline Mathieu uit Antwerpen verdedigt daarin de stelling dat kleuren waarschijnlijk niet het effect op het lichaam hebben dat wij er gevoelsmatig aan hangen. Er is eerder sprake van aangeleerd gedrag, vermoedt ze. Als we hebben geleerd dat een kleur rustgevend is, dan wil dat nog niet zeggen dat ons lichaam daarin meegaat.

De collegereeks is een laagdrempelig initiatief van onze zuiderburen waarin iedere week een min of meer wetenschappelijk onderwerp onder de loep wordt genomen, vaak met een link naar menselijk gedrag. Universitair geschoold hoef je niet te zijn om de sprekers te kunnen volgen. Geïnteresseerd zijn in van alles en nog wat is wel een voorwaarde. Een vraag die bijvoorbeeld langskomt is: ”Waarom koop je zo vaak meer dan je nodig hebt?”. Net als: ”Waarom spoelen er tegenwoordig zo vaak dolfijnen en walvissen aan op het strand?”.

Terug naar kleur. Een halve eeuw geleden twijfelde niemand nog aan het effect daarvan op het menselijk lichaam. Gesteund door wetenschappelijk onderzoek werd menige Amerikaanse gevangenismuur geverfd in Baker-Miller Pink, een roze kleur die is vernoemd naar twee gevangenisdirecteuren en die gedetineerden een stuk minder agressief zou maken.

In de loop der jaren bleek op het wetenschappelijk bewijs wel het een en ander af te dingen. Het werkelijke effect van kleur is nu eenmaal moeilijk te meten. Wanneer je –bewust of onbewust– altijd hebt geleerd dat geel een vrolijke kleur is, dan is het niet gek dat je brein daarop reageert. Er zijn studies genoeg opgezet, maar de verschillen zijn klein en voor meerdere uitleg vatbaar. Als er al een uitkomst is, dan is het dat de invloed van kleur op de psyche maar matig is.

Word je echt rustig van groen en wild van rood? Ook Mathieu betwijfelt het en nieuwsgierig als ze is, besloot ze het uit te zoeken in haar zelfontworpen Luminal Lab. Het onderzoekslaboratorium ziet eruit als een tent, waarop Mathieu aan de buitenkant gekleurd licht projecteert. Proefpersonen in de tent krijgen een hartslagmeter en een huidgeleidingsmeter mee om de hoeveelheid opgebouwde stress en alertheid te meten. Verder wordt niets van hen gevraagd. Het enige wat ze moeten doen, is het zich gemakkelijk maken in de tent en de kleur op zich in laten werken.

Vooraf vraagt de lichtonderzoeker welk gevoel de proefpersonen hebben bij een kleur. Bij blauw krijgt ze steevast woorden als lucht, ruimte, rust en betrouwbaarheid te horen, maar als ze diezelfde mensen er vervolgens aan blootstelt, gebeurt iets opmerkelijks. „In het lab zie ik dat blauw juist een opwekkend effect op het menselijk lichaam heeft, in tegenstelling tot de heersende opvatting. Dat heeft nogal gevolgen voor de manier waarop we die kleur moeten inzetten.”

Dat laatste klinkt alsof kleur een manier is om mensen te beïnvloeden, en dat is ook zo. Mathieu: „Als mensen een kleur ergens mee associëren, dan kun je ze zelfs manipuleren. Voor marketeers is kleur een krachtig instrument. Neem oranje, daarbij leggen we onbewust de link naar betaalbaarheid. Niet voor niets is oranje in het logo van lowbudgetbedrijven prominent aanwezig.” De komende tijd besteedt de Vlaamse lichtontwerper aan het verfijnen en uitbreiden van haar onderzoek. Zodat ze niet alleen over blauw, maar over de volle breedte van het kleurenpalet haar licht kan laten schijnen.

> universiteitvanvlaanderen.be