Aan de buitenkant is de Raw Aron Schuster Synagoge (RAS), in de volksmond Obrechtsjoel genoemd, statig. Het interieur is verfijnd, met tal van symbolische details. Je komt er niet zo gemakkelijk binnen, in verband met de veiligheid. Bestuurslid Paula Blocq van de RAS-sjoel kent de codes. Na het opzetten van een keppeltje is de weg vrij om de ruimte te betreden.

Het eerste wat opvalt zijn de twaalf, circa tien meter hoge, glas-in-loodramen aan de west- en oostkant. Blocq nodigt uit om dichterbij te komen en wijst de voorstellingen aan. Het ene raam geeft de twaalf stammen weer, met hun symbolen: Juda met een leeuw, Benjamin met een wolf en Simeon met een zwaard. De ramen aan de oostzijde verwijzen symbolisch naar de Joodse feesten: „Rosh Hashana, Yom Kippoer, Pesach, Sjawoe’ot, Soekot en Sjabbat.”

Symbolen zijn belangrijk, vindt Blocq. „We vertellen de geschiedenissen van generatie op generatie. Door de symbolen kunnen de kinderen die beter onthouden. De meeste verhalen horen ze niet in de synagoge, maar thuis.”

Arke

Blocq laat ook andere dingen zien, zoals de galerij voor de vrouwen; de klok, die weer terug is uit het Joods Museum; de bijna honderd jaar oude chanoekia, waarvan de kaarsen in de winter worden aangestoken; en natuurlijk de Arke in de parabolische nis.

In de Arke worden de Thorarollen bewaard. Blocq trekt het gordijn weg en opent een paar zware deuren, waarna de rollen zichtbaar worden, in een mantel, sommige met een kroon. Ze wijst op de Thorarollen en vertelt dat die elke sjabbat met veel ceremonieel uit de Arke gehaald worden. „Ze worden aan de aanwezigen gepresenteerd en mogen beslist niet vallen. Als dat gebeurt, moet de gemeenschap vasten. Daarom wordt ervoor gezorgd dat stevige mannen dat doen. Net voor Soekot, dat vrijdagavond begon, zijn we aan het einde van de Boeken van Mozes gekomen. Na het feest –vrijdag– beginnen we opnieuw.”

Er is elke week op sjabbat minstens één dienst in de synagoge. Blocq: „Zo’n dienst duurt ongeveer drie uur en begint als het vereiste aantal van tien mannen aanwezig is. Terwijl de dienst gaande is, komen er nog steeds mensen binnen. Er wordt veel gezongen onder leiding van de chazan, en er wordt uit de Thora voorgelezen, volgens een vast stramien. Het is ook een moment van elkaar ontmoeten, er wordt gepraat tijdens de gehele dienst door. Nee, van een preek geen sprake.”

Een rijksmonument als de Obrechtsjoel vraagt voortdurend aandacht voor de instandhouding ervan, vertelt Berend van der Lans, die werkt voor ArchitecturePlus. „In 2017 had ik het eerste gesprek met het bestuur van de Nederlands Israëlitische Hoofdsynagoge, de eigenaar van het gebouw, over de hoognodige restauratie en over het gebruik in de toekomst.”

Waagstuk

De restauratie was een waagstuk, aldus Van der Lans. „We hebben goed bekeken wat nodig was. Het betrof regulier onderhoud, bijvoorbeeld van het dak, maar ook luchtverversing, energiebeheer en comfort. De akoestiek was zo slecht dat je niet goed kon horen wat er gezegd werd. Het heeft wat tijd gekost om de erfgoedafdeling van de gemeente te overtuigen van het belang van het aanbrengen van panelen om de akoestiek te verbeteren. Ook het aanbrengen van voorzetramen aan de buitenkant van de glas-in-loodramen vergde veel afstemming.”

De financiën waren eveneens een uitdaging. Van der Lans: „De totale kosten bedragen ongeveer anderhalf miljoen euro. Het is gelukt om voldoende subsidies binnen te krijgen om aan de restauratie te beginnen. Daarnaast heeft de Joodse gemeente gezorgd voor een stevige eigen bijdrage.”

De architect zegt dat het voor de verbouwing de vraag was of er animo genoeg zou blijven voor het houden van synagogediensten. Blocq vervolgt met te zeggen dat de zaterdagmorgendiensten na de restauratie meer bezoekers trekken. „Meestal zijn er zo’n twintig mannen en tien vrouwen aanwezig, onder wie jongeren. Met de feestdagen is het hier vol. De synagoge wordt ook steeds meer gekozen door stelletjes voor de voltrekking van hun huwelijk. Verder zijn er rondleidingen voor geïnteresseerden via Museum Het Schip. De toekomst is hoopvol.”