Wetenschapper Louise O. Fresco (1962) sluit met haar essay ”Kruiden, kokkels en kippen” (uitg. Prometheus, € 4,99) aan bij dit thema, maar laat vooral zien dat wetenschap meestal een kwestie is van ploeteren, volhouden, incasseren van teleurstellingen, terugkeren van dwaalwegen en af en toe een helder inzicht. Wie wetenschap verengt tot verhalen van geniale ingevingen maakt er een karikatuur van, vindt ze.

In haar essay haalt ze twee vergeten wetenschappers voor het voetlicht. De eerste is Georg Rumphius (1627-1701), een Duitse amateurbioloog in dienst van de VOC. Hij bracht met noeste arbeid de plantenrijkdom van Ambon in kaart, wat resulteerde in het fraai geïllustreerde en gezaghebbende ”Kruidboek”.

De tweede wetenschapper is de Nederlandse arts Christiaan Eijkman. Hij ontdekte in de negentiende eeuw bij toeval het bestaan van gebreksziektes en de rol van vitamines bij de gezondheid van kippen. Hij ontving de Nobelprijs.

Via Rumphius en Eijkman brengt Fresco een eerbetoon aan álle onderzoekers – van vroeger en nu. Daarbij haakt ze onder meer in op de actuele discussie over de vraag wat echt en waar is. Ze wijst erop dat de wetenschap nooit onfeilbaar is en dat de onderzoeksresultaten zo goed mogelijk moeten worden getoetst. Dat betekent dat wetenschappers open moeten zijn over hun bevindingen en dat er zo veel mogelijk verschillende stemmen moeten worden gehoord. Als het „ingebouwde correctiesysteem” werkt, hoeven mensen niet wantrouwend te staan tegenover de wetenschap en zijn ze gewapend tegen complottheorieën, aldus Fresco.

Verder grossiert Fresco in fraaie oneliners: „Wetenschap helpt ons vooruit, maar kunst helpt ons om mens te blijven”, bijvoorbeeld. Of: „Kennis groeit altijd. Het is de enige hulpbron die niet uitgeput raakt.”

Mooi is wat Fresco ziet als de bron van alle wetenschap: verwondering en ontzag voor de verschijnselen om ons heen. Anders dan de dieren beschikt de mens over verbeeldingskracht, stelt ze. „Het is adembenemend dat wij als enige soort onszelf, onze leefomgeving en het universum systematisch in detail kunnen onderzoeken.” En dan zijn we bovendien in staat om de bevindingen –al even systematisch– door te geven aan volgende generaties.

Fresco levert met dit essay een waardevolle bijdrage aan het debat over de waarde van wetenschap. De geschiedenis reikt haar het materiaal aan waarmee ze haar inzichten van een stevig fundament kan voorzien.

Libris Geschiedenis Prijs

De Maand van de Geschiedenis wordt afgesloten met de uitreiking van de Libris Geschiedenis Prijs. Deze prijs bekroont historische boeken die een algemeen publiek aanspreken. Genomineerd zijn dit jaar: ”De Chinezenmoord. De kolonisatie van Batavia en het bloedbad van 1740” van Leonard Blussé, ”De Zanzibar-
driehoek. Een slavernijgeschiedenis, 1860-1900” van Martin Bossenbroek, ”Etty Hillesum. Het verhaal van haar leven” van Judith Koelemeijer, ”Hoog spel. De politieke biografie van Shell” van Marcel Metze en ”De macht van het verleden. Geschiedenis als politiek wapen” van Ivo van de Wijdeven.

Aan de prijs is een bedrag van 20.000 euro verbonden.

www.maandvandegeschiedenis.nl