De oorlog in Jemen tussen regeringstroepen en rebellen is nagenoeg uit het nieuws verdwenen. De hoeveelheden wapens die Europese producenten aan de strijdende partijen leverden, waren verbijsterend groot. De Duitse firma Rheinmetall leverde bijvoorbeeld mortiergranaten. Die werden niet in Duitsland geproduceerd, maar door Rheinmetall Denel Munition in Zuid-Afrika. Op deze slinkse wijze omzeilde Rheinmetall de officiële voorschriften en vond er moord op de burgerbevolking plaats.

De omweg van de projectielen heeft te maken met een Duitse kabinetsverklaring uit 1971. Deze verklaring houdt in, dat in Duitsland geproduceerde wapens alleen aan bondgenoten (NAVO, EU) mogen worden geleverd. Wapenexporten naar landen die zich in gewapende conflicten bevinden of in dergelijke conflicten terecht dreigen te komen, zijn verboden. Wat dat laatste betreft: spanningen tussen landen kunnen door wapenleveranties tot uitbarsting komen en die leveranties zijn dus uit den boze. De landen van de Raad van Europa namen op 8 december 2008 een gemeenschappelijk standpunt in dat gelijk is aan de Duitse kabinetsverklaring.

Flinterdun

De geschiedenis herhaalt zich. De firma Rheinmetall gaat tanks en pantserwagens in Oekraïne produceren en vermijdt daarmee dat deze lucratieve wapenverkoop onder de Duitse restricties valt. Of Rheinmetall in de huidige omstandigheden niet overdreven voorzichtig te werk gaat, is de vraag. Er bestaat immers een schemergebied tussen echte bondgenoten en mogelijke of toekomstige bondgenoten en tussen de bedreiging van een bepaald land door een agressor en de gevolgen van deze bedreiging voor de veiligheid van het eigen land.

De oorlog in Oekraïne is een voorbeeld van de verandering van de status van een land zonder speciale band met West-Europa naar een officieuze, bijna-officiële bondgenoot. Daarom kon de Duitse Bondsrepubliek eerder dit jaar 18 tanks van het type Leopard 2A6 aan Oekraïne leveren en bestelde Nederland, samen met Denemarken, Leopard tanks die voor Oekraïne bestemd zijn.

Wat de landen van de NAVO nog van een regelrechte oorlog met Rusland scheidt, is inmiddels flinterdun geworden. Oekraïense soldaten krijgen training van NAVO-instructeurs, piloten krijgen een Nederlandse opleiding om de F-16 straaljagers te kunnen bemannen. Verdwenen is de beduchtheid voor het bijdragen aan de intensivering van de oorlog. De Duitse kabinetsverklaring uit 1971 was al lange tijd open voor interpretatie en verloor daarmee haar heilzame scherpte.

Dodelijke leveranties

Een teken aan de wand is het wegwuiven door de Duitse Bondspresident Steinmeier van protesten tegen het beschikbaar stellen van clustermunitie door de VS aan Oekraïne. „De VS zullen de beslissing tot het leveren van deze bommen aan Oekraïne niet lichtzinnig hebben genomen”, aldus vergoelijkte Steinmeier deze dodelijke leveranties. Een clusterbom is namelijk een bom die een grote hoeveelheid kleine bommen verspreidt. Het verdrag uit 2008 dat clusterbommen verbiedt, is onder meer door Nederland en Duitsland ondertekend. De Verenigde Staten, Oekraïne en Rusland ondertekenden het verdrag niet.

De Duitse Bondsrepubliek is nu, na de Verenigde Staten, de grootste wapenleverancier van Oekraïne. De Duitse oorlogsindustrie –ooit een Duits paradepaardje– floreert opnieuw dankzij de forse verhoging van de defensiebudgetten in Europa. De geest van vredelievendheid bij de Duitse Groenen is finaal verdwenen. De defensie-expert van de Duitse oppositiepartij CDU, Roderich Kiesewetter, suggereerde onlangs zelfs om de Russische enclave Kaliningrad (ooit het Duitse Oost-Pruisen met Koningsbergen) hermetisch af te sluiten om te zien hoe Poetin zou reageren. Is sarren van de tegenstander een middel om tot onderhandelen en wapenstilstand te komen?

Medeverantwoordelijk

Weinigen in Nederland zullen bang zijn dat de in het nauw gedreven kat Rusland rare sprongen zal maken en allesvernietigende wapens zal inzetten. De oorlog is voor het gevoel ver van ons bed. Vergeten zijn de vele doden en gewonden aan het front. De diepe ellende wordt door de strijdende partijen verdoezeld. Maar wij kunnen als leveranciers van wapentuig niet om de waarheid heen dat wij als NAVO-lid medeverantwoordelijk zijn voor het leed dat aan het front geleden wordt. De wapenindustrie spint er inmiddels garen bij. Slinkse omwegen zijn niet meer nodig. Meer dan ooit geldt nu de oproep van de in 1889 door de pacifiste Bertha von Suttner geschreven roman: ”Die Waffen nieder!”

De auteur doceerde Duitsland-Studies aan de Radboud Universiteit Nijmegen.