Niger was nog een van de weinige democratieën die over waren in de Sahel, de strook land onder de Sahara. De woensdag door de presidentiële garde opgesloten president, Mohamed Bazoum, stond bekend als belangrijke bondgenoot in de strijd tegen jihadisten en migratie. Begin deze maand nog ontving hij EU-buitenlandchef Josep Borrell, die Niger prees als „een betrouwbare partner”. Drie weken later zijn grenzen gesloten en zitten overheidsinstellingen op slot. Vooralsnog is het onzeker wie het land bestuurd. Bazoum, die sinds woensdag door zijn presidentiële garde op het presidentieel paleis wordt vastgehouden, reageerde op X (vroeger Twitter): „Onze hard bevochten verworvenheden zullen we beschermen. Alle Nigerezen die van democratie en vrijheid houden, zullen daarvoor zorgen.” „Wij zijn de legitieme en legale autoriteiten”, hield op zijn beurt Nigers minister van Buitenlandse Zaken donderdagochtend tegen de zender France24 vol. Een delegatie van het regionale samenwerkingsverband ECOWAS was donderdag in Niamey om te bemiddelen. Een poging op woensdag liep echter al op niets uit.

Militairen

Oud-kolonisator Frankrijk, de Europese Unie en de Verenigde Staten veroordeelden de coup direct. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Anthony Blinken, riep de muiters op Bazoum vrij te laten. Voor de Franse president Emmanuel Macron was de timing op zijn zachts gezegd ongelukkig, nu hij met zijn minister van de Strijdkrachten, Sébastien Lecornu, en een groot deel van zijn staf een vijfdaags bezoek brengt aan de Indo-Pacifische regio.

Voor de VS en Frankrijk is Niger van strategisch belang in de strijd tegen jihadisten. Beide landen hebben militaire bases in het land. De Amerikanen zijn er met 1000 man aanwezig en de Fransen plaatsten recent 1500 militairen in Niger.

Vooral Frankrijk is benauwd dat het invloed in de regio verliest, terwijl die van strategisch belang is in de strijd tegen jihadisten en voor het beheersen van migratie. Na een domino van staatsgrepen in Mali, Guinee, Burkina Faso, de facto in Tsjaad –en nu ook in Niger– lijkt het Westen geen stabiele bondgenoot in de regio over te houden. Frustratie over de manier waarop de democratische regering omging met de aanpak van jihadisten en de vermeende ineffectiviteit van Franse soldaten daarin, leidden in Mali tot een wisseling van de wacht. In Burkina Faso leidde een soortgelijke frustratie tot een staatsgreep die de betrekkingen met Frankrijk opnieuw verslechterde.

De hoop van het Westen was nu gevestigd op Niger dat zich al een partner toonde in het tegengaan van migratie naar Europa. Zo stemde Bazoum ermee in om honderden migranten terug te halen uit detentiecentra in Libië. Ook trad hij hard op tegen mensensmokkelaars in zijn land; een belangrijk doorvoerpunt voor migranten op weg naar het noorden. Niger heeft een verleden dat is getekend door militaire coups, maar leek met de democratisch gekozen Bazoum sinds 2021 een nieuwe weg ingeslagen te hebben.

Net als buurlanden, gaat Niger gebukt onder jihadistisch geweld. Aan de grens met Nigeria met militanten van Boko Haram en aan de andere kant, grenzend aan Mali en Burkina Faso met aan al-Qaida en IS gelieerde groepen. Maar waar de junta’s in Mali en Burkina Faso Franse troepen het land uitzetten en in het geval van Mali inruilden voor huurlingen van de Russische Wagner Groep, bleef Bazoum steunen op zijn westerse bondgenoten.

Wagner

Het Westen is bezorgd dat de militaire junta verwijdering zal brengen met Niger. Dat alles ten gunste van Moskou, die zijn invloed in de regio juist uitbreidt, is de vrees. Burkina Faso en Mali zagen zich onder druk geplaatst van islamitische groeperingen –die in de regio’s vrijelijk opereerden– en wendden ook het oog naar Moskou. Ondanks de staatsgrepen in beide landen en de aanwezigheid van naar verluidt 1000 zwaarbewapende huurlingen van het Russische Wagner in Mali, steeg echter het aantal dodelijke slachtoffers door jihadistische aanslagen, blijkt uit cijfers van het Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED), een ngo die gespecialiseerd is in het in kaart brengen en analyseren van conflictgegevens.

Bij de coup in Niger is geen bewijs van Russische betrokkenheid. Wel sprak Wagnerbaas Yevgeni Prigozhin donderdag op Telegram zijn steun uit aan de coupplegers. „Dit is eigenlijk het verkrijgen van onafhankelijkheid en het wegwerken van kolonialisten”, zei hij. „Wagner is in staat om de orde te herstellen en terroristen te vernietigen.” Een Kremlinwoordvoerder riep echter juist op tot vrijlating van Bazoum.

Wel kan de militaire junta in Niger westerse troepen naar buiten dirigeren – zoals ook in Mali en Burkina Faso gebeurde. Dat zou een grote tegenvaller betekenen voor het Westen. In ieder geval kunnen jihadisten snel profiteren van eventuele instabiliteit in Niger.