De facto is Oekraïne al lid van de NAVO, was in januari de boodschap van de Oekraïense defensieminister Oleksij Reznikov aan de Britse zender BBC. Slechts „wettelijk” zou het land nog niet bij het bondgenootschap horen. In juni sprak Reznikov de verwachting uit dat Kyiv in Vilnius een duidelijk signaal krijgt om lid te worden.

Toetreden tot de NAVO zal Oekraïne echter niet volgende week. De bondgenoten zijn het er unaniem over eens dat eerst de oorlog voorbij moet zijn. Als Kyiv nu toetreedt, zou dat betekenen dat de hele alliantie in oorlog met Rusland is. Artikel 5 van het NAVO-verdrag stelt dat als één in oorlog is, allen dat zijn.

Lees ook

„Nederland steunt Kyiv, zolang dat nodig is”

Lees ook

„Deze top van historisch belang voor bondgenoten”

Spannend

Anders dan normaal blijft het nu wel tot het laatste moment spannend met welke slotverklaring de bondgenoten woensdag instemmen. Krijgt Oekraïne duidelijke veiligheidsgaranties van de NAVO? De Verenigde Staten en Duitsland zijn wat dat betreft voorzichtig. Het verloop van de oorlog laat zich niet voorspellen. Haviken –de Baltische staten en Polen– eisen concrete toezeggingen aan Kyiv. „Er is te veel politiek correct gepraat. Hoe eerder Oekraïne lid wordt van de NAVO, hoe veiliger Europa wordt”, betoogde de oud-president van Litouwen, Dalia Grybauskaitė, woensdag.

Waarschijnlijk zullen de bondgenoten instemmen met de toezegging dat Kyiv niet het hele stappenplan voor toetreding, afgekort MAP, hoeft te doorlopen – dat hoefden Finland en Zweden ook niet. Ook wordt de NAVO-Oekraïnecommissie mogelijk opgewaardeerd naar een raad, waarin Oekraïne gelijkwaardig meepraat met andere NAVO-partners. Eerder viel Rusland die ‘eer’ te beurt, totdat het in 2014 de Krim binnenviel en de samenwerking werd opgeschort. Oekraïne zou in die raad een plekje krijgen op alfabetisch volgorde; naast de Turken en de Britten. NAVO-chef Stoltenberg sprak de ambitie uit om de eerste NAVO-Oekraïne Raad al in Vilnius te houden in aanwezigheid van president Zelensky.

Ook wil de NAVO met een groot pakket „niet-dodelijke steun” Oekraïne tegemoetkomen. Als ze het tenminste eens worden over de financiering daarvan. Wapens levert de alliantie overigens niet; daar gaan de lidstaten zelf over. In hoofdsteden wordt nu voorzichtig nagedacht over het zetten van volgende stappen: levering van F-16’s (daar moet de VS toestemming voor geven) en ATACMS’s –ballistische raketten met een bereik van 300 kilometer.

Zoals in 2022 in Madrid beloofd, wil de NAVO de oostflank versterken. In landen grenzend aan Rusland zullen extra gevechtsklare eenheden gestationeerd worden. Nu zitten er 5000 troepen. Litouwen wil meer: tot 25.000 man. Inmiddels heeft de Duitse defensieminister, Boris Pistorius, toegezegd dat zijn land een permanente brigade naar Litouwen wil sturen. En er is al een gevechtseenheid van Duitsers en 270 Nederlanders actief in het land.

Dit jaar werden al verschillende militaire oefeningen in de regio gehouden: Air Defender –NAVO’s grootste luchtmachtoefening ooit– en BALTOPS, een oefening in de Baltische Zee met 50 schepen . Nu moet ook de capaciteit van parate militairen omhoog van 40.000 naar 300.000 die direct inzetbaar zijn in het gebied grenzend aan Rusland. En niet alleen op land, ter zee en in de lucht, maar ook in de cyberspace en in de ruimte, zei Rob Bauer, topmilitair bij de NAVO, maandag.

2 procentnorm

Ook de 2 procentnorm staat in Vilnius weer ter discussie. Dat „wordt nu een ondergrens”, zei Stoltenberg in aanloop naar de top. Al in 2014 spraken de bondgenoten af dat in 2024 minimaal 2 procent van het nationaal inkomen naar defensie moet. Maar vorig jaar haalden slechts zeven landen de eis: Griekenland (3,54 procent), de Verenigde Staten (3,46 procent), Litouwen (2,47 procent), Polen (2,42 procent), het Verenigd Koninkrijk (2,16 procent), Estland (2,12 procent) en Letland (2,07 procent). Nederland presteerde met 1,47 procent ruim ondermaats, maar kwam nog niet in de buurt van België (1,18 procent), Spanje (1,09 procent) of Luxemburg (0,62 procent).

Vorig jaar stegen de defensie-uitgaven van de Europese landen weliswaar met meer dan 13 procent tot bijna 345 miljard dollar. Dat is zo’n 30 procent meer dan tien jaar geleden toen de 2 procentnorm in Wales werd gemaakt. Bijna alle bondgenoten zien, in het licht van de oorlog, nu ook in dat die 2 procentnorm gehaald moet worden. Canada ligt echter nog dwars. Ottawa vindt dat het al genoeg aan defensie besteedt.

Baltische staten vinden 2 procent nog te weinig en zouden liever een 3 procentnorm afgesproken zien. Polen streeft zelfs naar 4 procent.

China

Naast de oorlog in Oekraïne staat China in Vilnius op de agenda. In juni 2022 werd in Madrid het nieuwe strategische concept van de NAVO gepresenteerd. Daarin verklaarde het bondgenootschap voor het eerst Rusland als „vijand” en China als „systeemrivaal”. Met het strategisch concept wil de NAVO haar actieterrein vergroten die zich niet alleen richt op Europa en de Atlantische Oceaan, maar ook steeds meer op de Indo-Pacifische regio: China. In plaats van een defensieve alliantie wordt het nu meer een ideologische alliantie, met een verhaal over een confrontatie tussen „democratieën en dictaturen”.

Of Zweden volgende week tot de NAVO toetreedt, hangt nog in de lucht. Stoltenberg roept maandag de Turkse president en de Zweedse premier bijeen om op de valreep nog een doorbraak te bewerkstelligen. Stoltenberg riep donderdag al de buitenlandministers en de inlichtingenchefs van beide landen bijeen in de hoop Turkije zover te krijgen het verzet te staken. Toen is dat niet gelukt. De NAVO-topman hield donderdag vol dat een oplossing op de top nog „absoluut mogelijk” is. Volgens hem heeft Zweden de Turkse bezwaren voldoende weggenomen, maar Stockholm kan volgens hem „natuurlijk altijd meer doen” om Turkije tegemoet te komen.

Lang hing ook in de lucht dat Stoltenberg in Vilnius zijn opvolger zou bekendmaken. Maar dinsdag zei hij nog een jaar aan te blijven. Nu het oorlog is, vindt de NAVO het verstandig om de ervaren leider nog even aan te blijven.