Cultuur & boeken

Religieus fanatisme in dubieuze thrillers

De hype van relithrillers die in 2003 begon met de verschijning van Dan Browns ”Da Vinci Code” is allang over zijn hoogtepunt heen. Recent verschenen twee nabranders – met opmerkelijke overeenkomsten.

Rudy Ligtenberg

7 July 2023 12:27Gewijzigd op 7 July 2023 12:32

Urk. beeld Sjaak Verboom

In zowel ”De zondaar” van Hans Faber als in ”Openbaring” van Jeroen Windmeijer en Tjarko Evenboer is de hoofdrol weggelegd voor iemand die met de Bijbel in de hand wraak oefent of oordelen voltrekt.

In ”De zondaar” gaat het om Johan, die in zijn jeugd in Urk is misbruikt. De kerk speelt een kwalijke rol door de dader de hand boven het hoofd te houden en aan te dringen op vergeving. Johan, die ernstig ziek is, brengt stelselmatig alle betrokkenen om het leven door bepaalde Bijbelteksten op hen van toepassing te verklaren. Via internet becommentarieert hij zelf anoniem de gebeurtenissen. Zijn wraaktocht eindigt in een inferno op de kansel van de oud gereformeerde gemeente op het voormalige eiland.

De auteur heeft weinig kaas gegeten van de bevindelijk gereformeerde cultuur. Hij citeert naar hartenlust uit de NBG-vertaling wanneer hij de Statenvertaling bedoelt en in de oud gereformeerde gemeente zingen ze uit de berijming van de GKV – op hele noten, dat wel. „Buiten de moederschoot van de kerk valt er geen vergeving van de zonden en geen heil te verwachten”, klinkt ook niet echt oud gereformeerd.

Afgezien van de nodige onwaarschijnlijkheden in het verhaal (probeer maar eens met twee gebroken en drie gekneusde ribben iemand neer te knuppelen) wordt een groot deel van de spanning weggenomen doordat de lezer de activiteiten van Johan op de voet volgt en zijn motieven kent. Het is alleen nog de vraag of misdaadverslaggever Vince van Zandt hem tijdig kan stoppen.

In ”Openbaring” zorgt een archeologische ontdekking in Turkije voor een sensatie: in een grotkerk uit de eerste eeuw wordt een inscriptie gevonden die nieuw licht werpt op Openbaring. Het Bijbelboek zou niet gaan over het einde der tijden, maar over de verwoesting en ondergang van Jeruzalem. Jezus’ wederkomst wordt daarmee met merkbaar genoegen naar het rijk der fabelen verwezen. De charismatische leider Jozias van de Leidse sekte ”The Bride”, die zichzelf juist een rol heeft toebedeeld bij het inluiden van het einde der tijden, probeert de vondst te verdoezelen door opdracht te geven alle betrokkenen te vermoorden.

Deze thriller heeft een venijnig antichristelijk karakter, wat terug te voeren is op het feit dat beide auteurs „zeer gelovig” of „overtuigd christen” zijn geweest. De schrijvers geven hun herinterpretatie van Openbaring, verwoord door een pedante religieus antropoloog uit Leiden, een zweem van wetenschappelijkheid door achter in het boek een lijst met geraadpleegde literatuur op te nemen. Zonder hier een theologische discussie te voeren is in elk geval duidelijk dat de schrijvers selectief citeren uit het Nieuwe Testament. Het verwijt bijvoorbeeld dat het christendom intrinsiek antisemitisch zou zijn, is met Romeinen 11 eenvoudig te weerleggen. Het feit dat Bijbelse profetieën doorgaans meer lagen hebben, is de auteurs kennelijk ook ontgaan. Net als in ”De zondaar” is in dit boek halverwege al helder wat er gaande is; de dader moet alleen nog worden gestopt – met een dreigend inferno als dubieus hoogtepunt. De vele toevalligheden en onwaarschijnlijkheden in het verhaal maken het lezen van dit boek evenmin tot een onverdeeld genoegen. Er is betere vakantielectuur denkbaar.