De Oekraïense strijdkrachten zijn hun langverwachte tegenoffensief begonnen, stelt het gerenommeerde Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW). Donderdag doken voor het eerst Duitse Leopardtanks op aan het front, woensdag Franse AMX-10-pantservoertuigen.

„Het offensief lijkt inderdaad gestart”, zegt George Dimitriu van Instituut Clingendael. De defensiedeskundige wijst op drie indicatoren: inzet van westerse tanks, grootschalige grondaanvallen en zware artilleriebeschietingen aan het front. „Het tegenoffensief is feitelijk twee weken geleden al begonnen”, vult generaal b.d. Mart de Kruif aan. Oekraïne voert namelijk al enkele weken aanvallen uit diep achter de Russische verdedigingslinies. Himars-langeafstandsraketten en Storm Shadow-kruisraketten schakelen daarbij hoofdkwartieren, munitiedepots en troepenconcentraties uit.

Sinds zondag voert Oekraïne echter het aantal gevechten langs de 1200 kilometer lange frontlinie op. In het oosten bij Bachmoet en Svatove-Kreminna, in het zuidoosten bij Vuhledar en in het zuiden bij Tokmak. „Oekraïne verlegt de focus van indirect vuur met artilleriebeschietingen en luchtaanvallen achter het front naar direct vuur aan het front met tanks en pantservoertuigen”, legt oud-generaal De Kruif uit. Bij aanvallen zet Oekraïne nu ook Himars aan het front in, zegt Dimitriu. „Om de Russische verdediging te doorbreken.”

Het opblazen van de Kachovka-stuwdam, juist op dit moment, duidt volgens De Kruif erop dat de Russen het Oekraïense offensief zien naderen. Door de watervloed bij Cherson kan Kyiv nauwelijks nog de Dnjepr oversteken. „Een westelijke opmars richting Melitopol is uitgesloten.” De Oekraïense geheime dienst verspreidde vrijdag een fragment van een telefoongesprek waarin twee Russen te horen zouden zijn die zeggen dat een sabotage-eenheid verantwoordelijk is voor het opblazen van de dam.

Paraat

Oekraïne staat paraat met twaalf brigades van elk 2000 tot 4000 man, voorzien van honderden westerse tanks en zware pantservoertuigen. „We zijn klaar voor het offensief”, verklaarde president Volodymyr Zelensky recent, zonder een tijdstip te noemen. Militaire operaties staan of vallen met geheimhouding. Dus zwijgt Kyiv in alle talen.

Duidelijk is echter dat Oekraïne bijvoorbeeld bij Bachmoet overschakelt van defensieve naar offensieve operaties. Het leger boekte daarbij tussen de 200 en 2000 meter terreinwinst op de flanken van de stad. „Oekraïne lijkt Bachmoet te willen isoleren”, stelt Dimitriu van Clingendael. De stad in het oosten van het land heeft grote symbolische waarde, na ruim negen maanden lange, zware gevechten met vele tienduizenden doden.

Afgeslagen

Het Russische leger claimt de aanvallen bij Tokmak te hebben afgeslagen. Daarbij zouden zestien tanks zijn vernietigd en 250 militairen zijn gesneuveld. Pro-Russische bloggers schetsen echter een heel wat minder gunstig verloop van de gevechten.

Oekraïne stuit inderdaad op zware tegenstand, meldde de Washington Post donderdag. De Russen slaagden erin de eerste Leopard 2A4-gevechtstank uit te schakelen. Niet het nieuwste type, maar toch een tegenvaller voor Kyiv.

Oekraïne wacht een zware klus bij het doorbreken van de vijandelijke linies. Het Russische leger heeft zich diep ingegraven langs het front met drie linies aan loopgraven, mijnenvelden en antitankgrachten.

Het Oekraïense offensief moet daarom niet worden onderschat qua zwaarte, waarschuwt De Kruif. „Het wordt een zware, bloedige opgave. De Russen hebben zich goed voorbereid. Numeriek zijn ze in de meerderheid, terwijl ze beschikken over veel vuurkracht en een sterke luchtmacht.”

Het doel van een offensief is het doorbreken van de eerste twee Russische linies, legt de voormalig commandant Landstrijdkrachten uit. Daarbij sneuvelen veel manschappen. Nieuwe troepen zijn nodig voor een uitbraak naar het gebied achter de frontlinie. „Oekraïne zal daarbij vaart moeten maken.”

Complexe operatie

Een doorbraak forceren vraagt complexe manoeuvres, vult Dimitriu aan. Grondtroepen, artillerie en luchtmacht moeten daarbij nauw samenwerken. „De vraag is of de Oekraïners daar in korte tijd voldoende op zijn getraind.”

Niet duidelijk is hoe sterk en doordacht de Russische verdediging werkelijk is. De vraag is in hoeverre de Russen bereid zijn te vechten tegen gemotiveerde Oekraïense militairen. Minder getrainde troepen verdedigen de voorste linies, beter getrainde de achterste linies. Om te bezien waar het Oekraïense leger echt doorstoot.

Oekraïense aanvallen in een offensief gaan gepaard met schijnaanvallen en nevenaanvallen, leggen Dimitriu en De Kruif uit. Om de vijand te misleiden en deze zo lang mogelijk in het ongewisse te laten over de hoofdaanval. Pas over enkele dagen of weken is duidelijk waar het zwaartepunt ligt.

De Kruif wijst op twee scenario’s: een offensief naar Loehansk en verder naar het noorden en een opmars richting Melitopol of Marioepol in het zuiden. Dimitriu ziet nu aanvallen in drie richtingen: Bachmoet, Vuhledar en Tokmak-Melitopol. „Maar of dat zo blijft, is de vraag. De doelen zijn nog niet precies duidelijk.”

Een offensief vanaf Zaporizja richting Melitopol en Marioepol ligt voor de hand. Met een succesvolle opmars kan Oekraïne de verbinding van Rusland naar de Krim en Cherson doorsnijden. „De Russen kennen de logica van een opmars naar de Zee van Azov ook”, zegt De Kruif. „Juist daarom hebben ze in die regio een sterke verdediging opgebouwd.” Met een eventuele doorsnijding van deze landbrug wacht Oekraïne volgens Dimitriu een nieuwe opgave. „De verdediging van veroverd gebied vergt ook grote gevechtscapaciteit.”

De oorlog belandt in een cruciale fase. „Dit offensief bepaalt het verdere verloop van de oorlog”, stelt De Kruif. De grote vraag is hoe succesvol het Oekraïense tegenoffensief wordt. „Het is ontzettend moeilijk in te schatten wat voor Oekraïne haalbaar is.”

Volledig uitgeput

Zeker is dat het Oekraïense en het Russische leger over twee maanden „volledig zijn uitgeput”, zegt de generaal b.d. „Materieel kun je vervangen, manschappen niet zomaar.” Een verovering van de Krim is volgens De Kruif militair gezien „bijna niet” te doen, ook al omdat Oekraïne de zee en het luchtruim niet beheerst.

Dimitriu is „gematigd optimistisch” over de kansen voor Kyiv, ook al kampt het leger met tekorten aan munitie en zwaar materieel. „Oekraïne heeft zich goed voorbereid. Het moreel is hoger dan van de Russen. We gaan zien of het Oekraïne lukt om echt door te breken. Tactisch is het Russische leger tot nu toe niet overtuigend. Het beste is als er paniek onder de Russen ontstaat.”