Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Van de Nederlanders is 62 procent somber over de richting van het land. Slechts 12 procent van de mensen is positief over ontwikkelingen in de maatschappij.

Het SCP wilde weten in welke delen van de samenleving het maatschappelijk onbehagen –gedefinieerd als het gevoel van maatschappelijke verslechtering waarop we geen grip krijgen– het grootst is. Om daar een vinger achter te krijgen, legde het onderzoeksinstituut bijna 7000 mensen een vragenlijst voor. De resultaten van het onderzoek verschenen deze woensdag in een rapport. Niet eerder deed het SCP zo in detail onderzoek naar verschillen in onbehagen.

Computer

Tal van persoonlijke aspecten blijken samen te hangen met de mate waarin iemand maatschappelijk onbehagen ervaart. Zo zijn mensen met een goede baan en een ruim inkomen over het algemeen positiever gestemd over de koers van de samenleving dan werklozen of mensen bij wie hun baan onder druk staat.

Ook is er een sterk verband tussen opleidingsniveau en maatschappelijk onbehagen. Mensen met een hbo- of wo-studie zijn minder somber over Nederland dan mensen met een lagere opleiding. Volgens eerder onderzoek kunnen hoger opgeleiden zich beter redden in een steeds complexer wordende wereld. Ook zijn ze meer geneigd bij te leren via opleidingen of cursussen. Deze vaardigheden kunnen bijdragen aan meer ervaren grip op het eigen leven en minder maatschappelijk onbehagen.

Andere factoren die samenhangen met maatschappelijk onbehagen zijn een sociaal netwerk, Engelse taalbeheersing en digitale vaardigheden. Mensen die veel contacten hebben, het Engels beheersen en goed met de computer overweg kunnen, zijn over het algemeen minder somber over de samenleving dan mensen voor wie dat niet geldt.

Meetellen

Ook de ervaren gezondheid speelt mee. Mensen met een goede fysieke en mentale gezondheid zijn gemiddeld minder somber over de samenleving dan anderen. Eerder onderzoek wees uit dat een slechte gezondheid kan bijdragen aan meer onzekerheid en daarmee aan meer maatschappelijk onbehagen.

Tot slot hangt de mate waarin burgers zich opgenomen voelen in de maatschappij samen met hun kijk op de samenleving. Mensen die het gevoel hebben erbij te horen, mee te tellen en onderdeel te zijn van Nederland, zijn minder bezorgd over de samenleving dan anderen.

Rode zee

Regionale verschillen doen ertoe, blijkt uit het SCP-rapport. Zo is het maatschappelijk onbehagen relatief groot in Flevoland, Friesland en Groningen, zichtbaar als rode vlakken op de kaart. Grote delen van de Randstad kleuren juist groen, wat wijst op relatief weinig maatschappelijk onbehagen. Opvallend zijn ook de verschillen tussen de steden Groningen, Utrecht en Eindhoven en het land eromheen. De steden lijken wel groene eilandjes in een rode zee.

Het SCP ziet een paar mogelijke verklaringen voor de verschillen in maatschappelijk onbehagen tussen de stad en het platteland. Zo zijn stedelingen gemiddeld genomen hoger opgeleid dan plattelanders.

Daarnaast zijn er ideologische verschillen. Mensen met een links en progressief profiel –met het minste maatschappelijk onbehagen– zijn oververtegenwoordigd in de Randstad. Mensen met een economisch links en cultureel conservatief profiel –de groep met het hoogste maatschappelijk onbehagen– wonen juist relatief veel in landelijke gebieden.