Vreemdelingschap en eenheid tref je op vele plaatsen in de Bijbel samen aan. Bijvoorbeeld in Psalm 119: „Ik ben een vreemd’ling hier beneên…” In één adem zingen we erachteraan: „Ik ben een vriend, ik ben een metgezel van allen die uw naam ootmoedig vrezen.” En in zijn eerste zendbrief schrijft Petrus aan „de vreemdelingen in de verstrooiing”. Maar die noemt hij „een (één!) uitverkoren geslacht, een koninklijk priesterschap, een heilig volk, Gods eigendom. En dan inderdaad: „…opdat u de deugden zou verkondigen van Hem die u uit de duisternis geroepen heeft tot zijn wonderbaar licht.”

Vreemdeling ben je als de plek waar je verblijft niet je land van herkomst is. Je hoort bij een minderheid, die vaak slechts geduld wordt in de marge. Je spreekt een andere taal, houdt er andere manieren van denken op na, leeft volgens andere normen.

En dat is de positie die we als christenen delen. De vreemdelingen die Petrus voor ogen heeft, zijn elders geboren; ze zijn namelijk wédergeboren, uit God. Ze hebben hun burgerschap sindsdien in de hemel. Ze spreken een andere taal, die, ook steeds meer letterlijk, onverstaanbaar is voor anderen.

Het vreemdelingschap van gelovigen brengt een zeker lijden met zich mee. Dat komt door de richtlijn voor ons leven. Wij leven niet autonoom, zijn niet onszelf tot wet. Wij leven bij een wet die van buiten tot ons komt. In de woorden van Psalm 119: de Thora van de Here. In Petrus’ brief: Gods Woord. Dat is zowel het zaad waaruit je opnieuw geboren bent alsook het licht waarbij je leven wilt. Nu is daar nog wel ruimte voor. Maar het wordt anders als je zegt dat die Torah geldt voor álle mensen. Dat roept weerstand op.

Erfenis

Nu moeten we, als we denken aan christenen in Noord-Korea en Somalië, niet piepen en vooral onze zegeningen tellen. Maar prettiger wordt het er ook in onze samenleving niet op. Als je tenminste de vreemdelingenstatus bewust aanváárdt.

Ik noem de discussie rond identiteitsdocumenten van refoscholen, de dilemma’s van gelovig zorgpersoneel bij steeds nieuwe stappen op medisch-ethisch vlak, de meewarigheid waarmee mijn student natuurkunde wordt bezien als hij tijdens een college vraagt waarom het geloof in een Scheppergod minder wetenschappelijk is dan de aanname van een oerknal. De voortekenen zijn niet gunstig.

Nu is het lijden voor de vreemdeling te dragen omdat deze aarde niet zijn land van herkomst en ook niet het land van zijn tóekomst is. Hij is wedergeboren tot „een onvergankelijke, onbevlekte en onverwelkelijke erfenis die in de hemelen bewaard wordt”.

Geen tegenstelling

Maar waarom lukt het dan niet om die vreemdelingschap te aanvaarden en te beleven in een grotere mate van kerkelijke eenheid? Is ons zoeken naar ”eenheid in de waarheid” misschien te weinig een zoeken naar ”eenheid in de werkelijkheid” geworden? Dan zou ik daar weer graag voor pleiten.

Laten we daarin geen tegenstelling horen. De Here Jezus bad zelf om eenheid van de zijnen in de waarheid van Gods Woord. In élk vers van Psalm 119 vind je een aanwijzing van de Here God voor ons leven. Juist in een tijd van relativering en verwarring is het van groot belang dat iedere kerk –en de kerken samen, zeker die van gereformeerd belijden– in de Schriften het licht zoekt, ook bij de vragen van vandaag. Volgens Petrus is de Schrift het profetische woord, dat vast en zeker is, en doen we „er goed aan daarop acht te slaan als op een lamp die schijnt in een duistere plaats. Petrus geeft er de waarschuwing bij dat geen enkele profetie van de Schrift een eigenmachtige uitleg toelaat. ”Eigenmachtig” is immers ongeveer een ander woord voor ”autonoom”, en daarmee boet je in aan vreemdelingschap.

Juist in haar vreemdelingschap moet de kerk haar eenheid blijven zoeken in de waarheid. Waarom dan toch een pleidooi voor het zoeken van eenheid in de werkelijkheid? Omdat ik soms vrees dat wat wij waarheid noemen geen Waarheid meer is, maar is verworden tot stándpunten die we innemen.

Statisch

Een standpunteneenheid lijkt mij om twee redenen heilloos.

1. Een standpunt is te veel iets van mijzelf, iets waar ík voor sta. Het is te weinig van Christus en de Geest, te veel een Standpunt NL, of GB of GG of HHK of CGK. Staande op jóuw standpunt kun je op den duur alleen nog maar schreeuwen naar de ander op zíjn standpunt.

2. In de tweede plaats is een standpunteneenheid te statisch. Op een standpunt zet je je met beide benen stevig neer. En desnoods schrap. Dat geeft weliswaar duidelijkheid, maar de beweging is eruit. Sowieso de beweging naar elkaar toe, maar ook de beweging naar de toekomst. De belofte van de Here Jezus is toch dat zijn Geest de kerk gaandeweg in de waarheid léidt.

Bijbelse vreemdelingschap kan nooit statisch zijn. Psalm 119 gebruikt even veel woorden voor Gods Woord en wet als voor het leven als een weg, een reis, een wandel. En als Petrus zijn lezers aanspreekt als bijwoners en vreemdelingen, schrijft hij ook: „Houd uw levenswándel onder de heidenen goed…”

Een wándel in vreemdelingschap kan zorgen voor eenheid in de werkelijkheid. Dan is er beweging en kom je elkaar tegen. Dat staat niet tegenover eenheid in de waarheid. Juist in Christus, die de Waarheid is, wordt de eenheid werkelijkheid in een wandel op aarde.

Samen dienstbaar

De oecumene van het huis blijft het verlangen, maar zal niet van vandaag op morgen gerealiseerd zijn. De oecumene van het hart is mooi en doet vreemdelingen ervaren dat ze niet alleen gaan. Maar kerkelijk is de oecumene van hart mij te vrijblijvend. Vraagt een koninklijk priesterschap in onze barre tijd en kille samenleving niet vooral om de oecumene van de hand? Om meer samen dienstbaar zijn? Daarbij hoeven we niet te wachten op landelijke samensprekingen en kerkelijke vergaderingen, al moeten die zeker doorgaan! De oecumene van de hand kan er voor lokale kerken nu al zijn.

Er wordt door kerken plaatselijk al veel samen gedaan, maar meer samenwerking is mogelijk. Bijvoorbeeld als het gaat om migrantenhulp of duurzaamheid.

Door de oecumene van de hand zal de omgeving een betere indruk van kerken krijgen. Kerken die in het spoor van hun Heer liefde tonen en barmhartigheid bewijzen. Wie weet, hoezeer dit ons als christenen dichter bij de Here Jezus brengt en als broeders en zusters in Hem dichter bij elkaar. Was dat ”bij en in Hem” niet het geheim van de ware oecumene?

De auteur is christelijk gereformeerd predikant in Nunspeet. Dit artikel is een samenvatting van zijn lezing op 20 april tijdens het jaarlijkse congres van het Contact Orgaan Gereformeerde Gezindte (COGG) in Bodegraven.