Weliswaar kondigde het kabinet vrijdag „verdere verbetering” aan op tal van terreinen, maar stikstof zal hét thema zijn in het debat over de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen.

Na diverse overleggen in de top van het kabinet kwam vrijdag het hoge woord eruit: het CDA wil het coalitieakkoord openbreken. Over de stikstofafspraken moet opnieuw worden onderhandeld, vinden de christendemocraten. Maar nu nog even niet. „Zodra er zicht is op de akkoorden in de provincies, het landbouwakkoord en de regelingen voor de boeren willen we binnen de coalitie dat gesprek aangaan”, aldus CDA-leider Wopke Hoekstra. De partij wil in elk geval af van 2030 als jaar waarin het stikstofdoel behaald moet zijn. Tijdens de formatie besloten de partijen van het kabinet-Rutte IV in wording dat jaartal in de wet vast te leggen, in plaats van 2035.

Oppositiepartijen –zowel linkse als rechtse– staan klaar om het beeld van een onmachtige coalitie en een uitgeregeerd kabinet stevig neer te zetten. Linkse oppositiepartijen zullen vooral van D66 willen horen dat die partij de poot stijf zal houden. De jongerenorganisatie van de democraten vindt zelfs dat de moederpartij de stekker anders uit het kabinet moet trekken.

Scenario’s

Het kabinet zal ook te horen krijgen dat de onderhandelende partijen in de provincie en bij het landbouwakkoord moeten weten waar ze aan toe zijn. Kamerlid Pieter Omtzigt wijst erop dat het een groot verschil maakt voor provincies of zij moeten uitgaan van 2030 of van 2035. Volgens hem lijkt het erop dat provincies aan „scenario-planning” moeten gaan doen.

De provincies kunnen de onduidelijkheid echter ook in hun voordeel gebruiken, of dat in elk geval proberen te doen. Vriend en vijand ziet aankomen dat in tal van provincies in het coalitieakkoord zal worden opgenomen dat wordt uitgegaan van de huidige stikstofwet – 2035 dus, of dat de coalitie het kabinet daartoe dringend oproept. Ook is te voorzien dat provinciale coalities zich tegen gedwongen uitkoop keren. De verkenner in Friesland, SGP-Kamerlid Chris Stoffer, riep zelf in zijn eindverslag het kabinet al op om 2030 en gedwongen onteigening los te laten, omdat de provincie anders onbestuurbaar dreigt te worden.

Lees ook

Het roer van Rutte IV moet om maar hoe weten de coalitiepartijen niet

Maar als het om deze twee punten gaat, zal het debat dinsdag vermoedelijk geen of weinig nieuws brengen. VVD, D66, CDA en CU zullen vasthouden aan de afgesproken lijn: eerst meer helderheid over de provinciale coalitieakkoorden, het landbouwakkoord en regelingen voor boeren; pas dan om tafel om te praten over aanpassing van het coalitieakkoord.

Breekpunten

Het CDA kan inmiddels niet meer met goed fatsoen in het kabinet blijven zitten als ‘2030’ overeind blijft. D66-leider Sigrid Kaag daarentegen noemt op de partijwebsite ‘2030’ een „fundamentele keuze”. „U mag op ons rekenen”, schrijft ze aan haar partijgenoten.

Interessant om te volgen is of CDA en D66 in het debat iets zullen prijsgeven van hun breekpunten. Daarmee zou de spanning verder oplopen.

Premier Rutte zal in het debat tekst en uitleg moeten geven over zijn uitspraak dat het kabinet de stikstofaanpak wil versnellen. De mogelijkheden daartoe lijken namelijk uiterst beperkt. Het kabinet wil in Brussel aandringen om ervoor te zorgen „dat we zo snel mogelijk bijvoorbeeld die uitkoopregeling hebben”, liet het ministerie van Landbouw aan het ANP weten. Aanvankelijk zei het departement nog niet te weten wat Rutte precies voor ogen had met zijn aankondiging dat het kabinet de stikstofaanpak ging versnellen.

De zaken zo proberen te presenteren dat Rutte IV nog niet is uitgeregeerd, dat de uitvoering van het stikstofbeleid ondanks de verkiezingsuitslag en de lopende collegeonderhandelingen geen vertraging oploopt, en dat tegen de zomer alle rimpels weer zijn gladgestreken: premier Rutte zal zich dinsdag opnieuw een ware evenwichtskunstenaar moeten tonen. Anders belandt de coalitie, na de tussenstand van vrijdagavond, opnieuw in zwaar weer.