De bergen vuilniszakken in de straten van Parijs groeiden de afgelopen week met de dag. Niemand die de troep van de stadsbewoners kwam ophalen: de vuilophaaldiensten rijden al ruim een week hun rondes niet meer. De volkswoede tegen een voorgestelde verhoging van de pensioenleeftijd was daarmee ook te ruiken.

De vuilnismedewerkers stonden zeker niet alleen in hun onvrede over de pensioenplannen. Het verzet ertegen is massief – volgens een peiling van bureau Ipsos uit januari is 80 procent van de Fransen ertegen. Woensdag waren er in het hele land opnieuw betogingen, voor de achtste keer. Daarnaast staken allerlei cruciale sectoren, waaronder het openbaar vervoer en de raffinaderijen.

De regering van president Emmanuel Macron was echter vastbesloten de plannen niet te laten varen. Het staat voor het kabinet als een paal boven water dat de pensioenleeftijd vanaf 2030 omhoog moet, van 62 naar 64 jaar. Dat is althans de grote lijn, want Frankrijk kent 42 speciale pensioenstelsels. Medewerkers van de vuilophaaldiensten mogen op dit moment bijvoorbeeld vanwege de zwaarte van hun werk al op hun 57e met pensioen, wat omhoog moet naar 59 jaar.

Macron wil met de hervormingen een verkiezingsbelofte inlossen uit 2017. Een eerdere, nog radicalere, poging om het pensioenstelsel op de schop te nemen, strandde in 2020. Toen zette de regering nog in op het gelijktrekken van alle pensioenstelsels.

Chaos

Dat er in Frankrijk een probleem is met de toekomstige betaalbaarheid van de pensioenen is duidelijk. Het land vergrijst in rap tempo, de staatsschuld is torenhoog (114 procent van het bbp) en de pensioenen drukken zwaar op de begroting. De regering stelt: het is hervormen of failliet gaan.

De vakbonden zijn er echter niet van overtuigd dat een integrale verhoging van de pensioenleeftijd het enige antwoord is. Ze vinden de hervormingen bovendien onrechtvaardig, mede omdat die vooral lager opgeleiden zouden raken. Die beginnen hun carrière vroeg en doen vaak fysiek zwaar werk.

Het zijn verwijten die ook volop in het parlement klinken. Een belangrijk deel van de leden van de Assemblée Nationale, de Franse Tweede Kamer, verzette zich hevig tegen het wetsvoorstel. Onder hen zijn sowieso de afgevaardigden van de linkse partijen en van het uiterst-rechtse Rassemblement National van Marine Le Pen. Maar zelfs in de partij van Macron sloten de gelederen zich maar moeilijk.

De bespreking van het wetsvoorstel in februari in het parlement verliep ronduit chaotisch. De oppositie had meer dan 20.000 amendementen ingediend, zodat het uiteindelijk niet eens tot stemming over het meest cruciale deel van de plannen kwam. Dat was precies wat de tegenstanders ermee beoogden. Het is een beproefd kunstje: bij de vorige poging om tot hervorming van pensioenwetten te komen, lagen er 41.000 amendementen op tafel.

Spannend

De regering heeft mogelijkheden amendementen te parkeren. Minister van Arbeid Olivier Dussopt nam zaterdag bij een stemming in de Senaat, het Franse hogerhuis, zijn toevlucht tot een grondwetsartikel waarmee hij de 2000 daar ingediende amendementen kon pareren. De door conservatieve partijen gedomineerde Senaat stemde vervolgens met 195 tegen 112 vóór de verhoging van de pensioenleeftijd van 62 tot 64 jaar. Dat was een opsteker voor de regering, maar de oppositie mopperde dat met de interventie van Dussopt „de democratie opzij was geschoven.”

Woensdag kwamen zeven senatoren en zeven gedeputeerden bijeen in een zogenoemd paritair comité. Dat komt samen in het geval van aanhoudende onenigheid over een wetsvoorstel tussen de twee Kamers. Met tien tegen vier stemmen aanvaardden ze het plan om de pensioenleeftijd te verhogen. Een tekst met die inhoud ging donderdag dus naar de Senaat en de Assemblée.

De Senaat stemde donderdagmorgen zoals verwacht in met de hervorming, maar een meerderheid in de Assemblée was tot het laatst toe onzeker. Het zit vast op twee of drie stemmen, schreef de Franse krant Le Monde donderdagmorgen. Uiteindelijk besloot de regering het omstreden grondwetsartikel 49.3 (zie: ”Regering mag Kamer passeren”) in te zetten, waarmee een stemming in de Kamer gepareerd kon worden.

De oppositie reageerde furieus. Het gebruik van 49.3 is „meer dan een ontkenning van de democratie”, fulmineerde de communistische afgevaardigde Fabien Roussel. De vakbonden kondigden intussen nieuwe betogingen en stakingen aan.