Niko Pandetta is een zanger uit de wereld van trap en neomelodico, twee Italiaanse muziekstijlen die vooral in maffiakringen populair zijn. Hij is auteur van teksten als ”Dedicato a te”, opgedragen aan zijn oom die als topmaffioso levenslang gevangen zit en ”Pistole nella Fendi”. Die laatste titel vat de essentie van zijn gedachtegoed samen: geweld (pistolen) en luxe (Fendi). De agressieve teksten en de bijgaande video’s van de zwaar getatoeëerde Siciliaan doen het uitstekend op de sociale media. Zijn YouTube kanaal heeft 600.000 volgers, ook op Instagram en TikTok is hij populair en op Facebook wordt hij door talloze jongeren geïmiteerd. Dat maakt hem tot een (negatief) rolmodel.

Mannen van eer

Pandetta is een voorbeeld uit het eerste rapport over ”De maffia’s in het digitale tijdperk”, dat donderdag in Rome is gepresenteerd door onderzoeker Marcello Ravveduto en Maurizio Vallone, directeur van de Italiaanse antimaffiabrigade DIA. Conclusie van het rapport, dat gebaseerd is op 2,5 miljoen tweets en vele duizenden video’s en posts op YouTube, Facebook, Instagram en TikTok, is dat de maffiose organisaties zich uitstekend aan de nieuwe media weten aan te passen.

Die worden in de eerste plaats gebruikt om welwillendheid te kweken onder de bevolking van met name arme steden en wijken in het zuiden. Zo werden 265 YouTube-video’s geanalyseerd waarin de loftrompet wordt gestoken over de „mannen van eer” uit de onderwereld en de vloer aangeveegd met „klabakken, lafaards en verklikkers”. Dit alles verrijkt met beelden van luxe streetwear, opzichtige juwelen, dure auto’s en mooie vrouwen. De commentaren zijn bijna altijd enthousiast.

„Deze filmpjes zijn niet direct bedoeld om nieuw personeel voor de maffia te rekruteren, maar vooral om een kring van medestanders te scheppen”, zegt Ravveduto. Daarvoor worden influencers ingezet, die vaak afkomstig zijn uit de kring van de maffioso zelf: kinderen, echtgenotes, naaste verwanten en goede vrienden zonder strafblad.

Uit de analyse blijkt dat Facebook inmiddels minder vaak gebruikt wordt, ook al kregen journalisten die posts over de maffia plaatsten nog wel dringende adviezen om zich met hun eigen zaken bezig te houden. Ook Twitter wordt momenteel minder vaak gebruikt, maar is wel nuttig gebleken voor onderzoekers om relaties tussen maffiasympathisanten in kaart te brengen. Het jongste en meest gebruikte format is nu TikTok. Daarmee kan de jonge generatie van de maffiaclans uitstekend uit de voeten om de geïdealiseerde maffiose levensstijl uit te dragen.

„Maffiosi zijn er als de kippen bij om gebruik te maken van nieuwe media en technieken”, zegt Vallone. „Tien jaar terug betaalden ze al met bitcoins en nu werken ze met cryptofoons en op het dark web. Wij lopen daar altijd achteraan.”

Justitie

Maar het wordt beter, zegt de maffiabestrijder. In Italië hebben experts van justitie, politie, universiteiten en particuliere bedrijven hun krachten gebundeld om de nieuwste ontwikkelingen direct te volgen. Vallone pleit ervoor om in Europees verband ontcijfering van versleutelde berichten mogelijk te maken door codes in handen te geven van een onafhankelijke autoriteit. Maar daar is Europa het nog niet over eens.