Vos is op zoek naar mensen die iets over deze geschiedenis weten van voorouders, andere familieleden of dorpsbewoners. De 51-jarige inwoner van Wijk en Aalburg richt zich op de bediening in zijn woonomgeving door de bekende ds. Fransen, predikant van de Gereformeerde Gemeenten onder het Kruis. Aan het eind van de negentiende eeuw stond ds. Elias Fransen (1827-1898) achtereenvolgens in Kampen, Lisse en Barneveld. De kruisgemeenten gingen in 1907 op in de Gereformeerde Gemeenten.

Hoe komt u uit bij ds. Fransen?

„De predikant schreef over zijn optreden in onze regio aan een geestelijke vriendin in de Verenigde Staten. In ”Brieven van Veluwse vrienden” van drs. A. Ros wordt er ook melding van gemaakt. Vanaf 1889 bezocht hij met enige frequentie Aalburg. De predikant ging dan voor in het hervormde kerkje aan de dijk. Hij kreeg in die tijd bekendheid door zijn publicaties en moet vervolgens zijn gevraagd om voor te gaan en de pasgeboren kinderen te dopen.”

Waar kwamen de bezoekers van deze kerkdiensten vandaan?

„De ouders kwamen in die tijd zo’n vier à vijf uur lopen vanuit de omtrek. Dus zeker uit een straal van 20 kilometer. Dat gebeurde soms drie avonden achter elkaar, dan moet ds. Fransen in Aalburg bij iemand in huis zijn geweest.”

Kon dat zomaar, een ‘kruisdominee’ in de hervormde kerk?

„Ja en nee. In de kerkenraadsnotulen kom ik daarover een meningsverschil tegen. In 1892 stond in Aalburg ds. H. Groeneveld, die zich tijdens een kerkvisitatie beklaagt over het voorgaan van „een zekere Fransen”. Hij is geen geordend leraar, meent hij, en hij is verontwaardigd dat die man vanaf ‘zijn’ preekstoel voorgaat. Er wordt gesproken over het dopen van twee kinderen uit Nederhemert en een uit Aalburg. Zodra de visitatoren waren vertrokken, gaven de twee ouderlingen en twee diakenen aan het voorgaan en dopen van ds. Fransen „geen enkel probleem te vinden”. Later is ds. Groeneveld er boos over dat de diakenen collecteren in de dienst van ds. Fransen. Bekend is dat ds. Groeneveld en de kerkenraad en kerkvoogdij niet best met elkaar overweg konden.”

Komt u de naam van ds. Fransen nog elders tegen?

„In 1904 stond in Aalburg ds. L.G. Bolkestein. Ds. Fransen is dan niet meer in leven. Een aanstaand lidmaat blijkt door de kruisdominee te zijn gedoopt. Ds. Bolkestein vraagt zich af of deze doop wel geldig is. De classis beslist dat dit wel het geval is.”

Wat wilt u nog meer weten?

„Ik zoek naar mensen die nog iets weten van hun voorouders of anderen die door ds. Fransen zijn gedoopt. Misschien dat er nog oude brieven zijn of dat er iets uit overlevering bekend is. Ieder flintertje is welkom.”

Lees meer in Digibron

Ds. Elias Fransen 1827-1898 (Kerkhistorische Kroniek, 01-09-1996)

Openhartige brieven aan Veluwse vrienden (Reformatorisch Dagblad, 16-03-1995)