Reform-leider Nigel Farage kon zijn geluk niet op. Hij schreef de overwinning toe aan ‘de professionalisering’ van de Reform partij, waar Farage naar eigen zeggen hard aan heeft gewerkt in het afgelopen jaar. “Deze overwinning betekent het einde aan het tweepartijenstelsel in dit land”, aldus een euforische Farage.

De meeste verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk vinden plaats volgens een systeem waarbij alleen de meeste stemmen gelden. Dat betekent dat het heel erg lastig is voor nieuwe partijen om enig houvast te krijgen in de Britse politiek. Dat gold tot nu toe ook voor Reform. Bij de algemene verkiezingen van vorig jaar kreeg de partij bijna 15% van de stemmen, maar won daarmee slechts vijf van de 650 beschikbare zetels in het Lagerhuis.

Labour-bolwerk

Deze keer was het anders. Tevoren stelde John Curtice, hoogleraar Politicologie aan de Universiteit van Strathclyde en de Engelse equivalent van peilingengoeroe Maurice de Hond, dat Reform op ‘enkele honderden raadszetels’ mocht rekenen. Reform sleepte met 650 zetels bijna de helft van de beschikbare zetels binnen. De overwinning van een Lagerhuiszetel in het kiesdistrict Runcorn was bijna net zo zoet. Dit Labour-bolwerk werd van de sociaaldemocraten afgesnoept met de kleinste meerderheid, van zes stemmen, tijdens een tussentijdse verkiezing ooit.

Het aankondigen van het einde van het tweepartijenstelsel werd nog pregnanter vanwege het feit dat de Liberaal-Democraten als tweede partij uit de bus kwam. Met ruim driehonderd raadszetels werden de Conservatieven achter zich gelaten.

Premier Keir Starmer sprak van een ‘teleurstellend uitslag’ voor zijn Labourpartij. De bij de algemene verkiezingen van vorig jaar beloofde hervormingen zullen volgens Starmer sneller worden doorgevoerd. De partij werd volgens analisten afgerekend op doorgevoerde bezuinigingen. Vooral het afschaffen van de koudetoeslag voor vrijwel alle bejaarden en het schaven aan welzijnspremies brak de partij op.

Een goede nacht

De grootste nederlaag werd geleden door de Conservatieven. Dat was deels te danken aan het feit dat de partij bij de vergelijkbare lokale verkiezingen van 2021 de grote winnaar was. Die vonden indertijd plaats net nadat een succesvolle vaccinatie voor Covid was gestart. De toenmalige Conservatieve premier Boris Johnson was toen populairder dan ooit.

De Conservatieven verloren bijna twee derde van de raadszetels die in 2021 werden gewonnen. Desondanks sprak de voormalige Conservatieve minister Jacob Rees-Mogg van ‘een goede nacht voor het conservatisme’. Voor de BBC-radio verklaarde hij dat het de hoogste tijd was voor een toenadering tussen de Conservatieven en Reform. “Ideologisch gezien zijn er nauwelijks verschillen tussen onze partijen”, aldus Rees-Mogg.

De Conservatieve partijleider Kemi Badenoch wil daar vooralsnog niets van weten. Strijdbaar verklaarde ze de oppositie tegen het ‘desastreuze’ beleid van Labour te zullen verhevigen. Hoewel ze de steun kreeg van de meest prominente Conservatieven van dit moment, is het duidelijk dat haar positie wankelt.

Voor Farage is het tijd om te werken aan zijn ware droom, het premierschap van het Verenigd Koninkrijk. In het verleden werd dat onmogelijk geacht omdat zijn politieke inzichten te extreem zouden zijn voor een systeem waar alleen de meeste stemmen gelden. De verkiezingen van deze week hebben bewezen dat dit niet langer het geval is.