Als deze column klaarstaat om naar de krant verzonden te worden, komt het nieuws uit Israël binnen. Ik staar naar het ”Shalom!” boven mijn column, maar besluit het te laten staan en de column iets aan te passen.

Oorlog! Maar iedereen streeft toch naar vrede? Oorlog is vaak een onvermijdelijke climax van tegengestelde belangen en de oorzaken kunnen verschillen. Het zijn vaak religieuze, culturele, ideologische, economische of sociaal-politieke tegenstellingen.

We zien het om ons heen gebeuren. In Israël, waar Hamas afgelopen zaterdag het land binnenviel, onverwacht en omvangrijk. In Ethiopië, waar al jaren een etnische strijd woedt. Als in het ene gebied de rust lijkt weer te keren, laait het geweld in een ander district weer op. In Colombia, waar jarenlang een strijd woedde tussen paramilitairen en guerrillastrijders, als gevolg van sociaal-politieke tegenstellingen. En dan zijn er nog de vergeten crises, zoals in de Sahel, waar overheden geen grip krijgen op gewapende milities.

Klimaatverandering draagt bij aan fysieke onveiligheid. Terroristen zijn vaak een belemmering om maatregelen te treffen tegen bijvoorbeeld ontbossing of verwoestijning. Jongeren groeien zonder perspectief op en zien geen toekomst. Uit wanhoop sluiten ze zich aan bij terroristische groepen.

Rolien Sasse is directeur van PAX, al 75 jaar als vredesorganisatie actief in oorlogslanden. Onlangs werd ze geïnterviewd (RD 21-9). Ze zei: „Het zijn niet alleen gewapende conflicten elders in de wereld, en het herstel van de samenleving na afloop daarvan. Ook in Nederland lopen de spanningen op. Het debat verhardt, vertrouwen in de overheid neemt af. Het gevaar is dat je elkaar verliest. Daarom is het nodig elkaar de andere wang toe te keren en naar elkaar te luisteren.”

Sasse merkt terecht op dat ook in Nederland de spanningen oplopen, weliswaar op een andere manier. Ik zag dit de afgelopen dagen op sociale media gebeuren. Er werden harde en veroordelende woorden gebruikt voor mensen die hun steun betuigden aan burgerslachtoffers in Israël.

Ja, wij kennen hier vrijheid van meningsuiting. Toch hebben we gezien dat mensen daar soms op onverantwoord mee omgaan. Dat heeft geleid tot polarisatie. Polarisatie zet groepen mensen tegen elkaar op in plaats van hen met elkaar te verbinden. Een gezamenlijke plek waar open en respectvol de discussie wordt gevoerd, lijkt verdwenen.

De Deense filosoof Kierkegaard zei: „Mensen eisen vrijheid van meningsuiting als compensatie voor de vrijheid van denken, waar ze zelden gebruik van maken.” Niet zelden leidt gebrek aan discipline tot verharding. De vaardigheid om te luisteren zonder een antwoord of eigen mening te formuleren, lijkt te verdwijnen. In landen van oorlog zie je waar dit uiteindelijk toe kan leiden.

Toen de burgeroorlog in Colombia volop woedde, deed mijn Colombiaanse collega Missy Christie haar werk in de verpauperde wijken van de hoofdstad Bogota, waar het onderlinge wantrouwen groot was. „Vrede voor mijn land begint in harten van mensen”, zei ze tegen me. Haar uitspraak komt vaak bij me terug als ik mensen in oorlogslanden spreek. Missy doelde op een diepere vrede die gevangen wordt in het woord ”shalom”, de dagelijkse groet in de Joodse wereld.

Shalom heeft alles te maken met vervulling: het is betaald. Die shalom in het hart is shalom, vrede, tussen God en mens. Deze vrede kun je niet voor jezelf houden, maar wil je ook met de ander delen. Zo start de hernieuwde dialoog op plaatsen waar het debat in de loop van de tijd verhardde. Missy liet me dat zien. In de verharde stadswijken van Bogota ontstonden zo plekken van vrede.

Shalom geeft een wending aan het harde debat en gaat polarisatie tegen. Shalom stelt je in staat de ander de wang en daarmee ook het oor toe te keren. Ook in Nederland.

De auteur is directeur-bestuurder Woord en Daad.