Urker bevolking was bijna uitgestorven

Zegt althans het eeuwenoude volksverhaal. De oorsprong ervan is helder, zegt Van Urk. „Die vertelt op een verhullende manier de oorsprong van het leven aan jonge kinderen die de waarheid nog niet kunnen bevatten.”

Op het platteland doet het verhaal dat baby’tjes uit de boerenkool komen opgeld, elders komt de ooievaar ten tonele. Diverse dorpen in het noorden met z’n zwerfkeien noemen een plaatselijke steen als bron van het leven. Als in het Friese Bergum de Poppestien wordt opgelicht, krijgt een moeder daar een baby.

Urk heeft dit volksverhaal uit de Germaanse overlevering aangepast aan haar maritieme omstandigheden. Vierentwintig meter uit de kust bij de Urker vuurtoren, hartje Urk, steekt een lange kei boven het IJsselmeerwater uit. Bij ruw weer bedekken golven het graniet, bij kalm weer zitten er meeuwen op.

Volgens Van Urk betekent de naam (H)ommelebommelesteen ”moeder van de hummeltjes”. Voor het verhaal van de legende verwijst hij naar de versie die zijn moeder, wijlen dorpsdichteres Mariap van Urk, ooit schreef. „Zij verwerkte ook de ooievaar erin.”

Die ooievaar haalt de kindjes uit Egypte en brengt die tot in de Ommelebommelestien. Hij doet de deur op slot en brengt de sleutel naar Schokland. Als Urker ouders een baby ‘willen’, moet de vader eerst naar Schokland roeien. Daar vraagt hij een –onaardige– man om de sleutel. De vroedvrouw gaat mee en de tocht voert terug, naar de steen.

Tegenwind, het omslaan van het bootje of windstilte duiden op een moeilijke bevalling, aldus Van Urk. Wanneer vader, vroedvrouw, en volgens de versie van Mariap van Urk ook de moeder en roeiers bij de Ommelebommelestien aankomen, zoeken ze eerst onder water het deurtje aan de zijkant van de steen. Dan komt de sleutel van pas en betaalt vader de baby.

Eén versie meldt dat voor een meisje 1 en voor een jongen 2 gulden moet worden betaald. Van Urk fronst zijn wenkbrauwen. „Dan is er wel een behoorlijke devaluatie geweest. Volgens de versie die ik ken, kost een meisje 500 en een jongen 1000 gulden.” Overigens vertelt de legende dat de moeder met een spijker aan het kraambed werd vastgespijkerd: om de kraamtijd vol te maken.

In 1935 werd de Noordoostpolder drooggelegd. De Ommelebommelestien lag destijds in de geul naar de haven. Aannemer Verstoep probeerde de steen te verleggen, maar deze gaf nauwelijks mee. De steen werd slechts iets gedraaid. „En dat is maar goed ook.”

Urk probeert de herinnering aan de volkssage levend te houden. De plaatselijke Rabobank heeft een Ommelebommelestiên Rekening, voor baby’s uiteraard, er is een eetcafé met deze naam en op de walkant staat een beeldje van een roeibootje met daarin de aanstaande vader en de vroedvrouw, de wieg alvast op schoot.

Dit is het laatste deel in een zomerserie over sagen en legenden.

Urker bevolking was bijna uitgestorven

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?