Geen schrijver met enig verstand van zaken haalt het nog in zijn hoofd om de protestantse eigenheid van de Nederlandse natie te betogen. Het is juist bon ton om religieuze diversiteit als een groot goed te waarderen en de pluriformiteit te bejubelen, constateren de historici Joris van Eijnatten en Fred van Lieburg.
De pest beroofde tussen 1347 en 1351 miljoenen Europeanen van het leven. Een kroniekschrijver noteerde: „Er werd geen doodsklok geluid, en niemand weende, hoe groot zijn verlies ook was, omdat iedereen de dood verwachtte. De mensen zeiden en geloofden: dit is het einde van de wereld.”
Otto van Eck, zoontje van een deftige Haagse advocaat, ging elke zondag „naar de predikatie.” Papa en mama moedigden hem aan een dagboek bij te houden en na afloop van de preek schreef hij braaf zijn indrukken op. Op 25 oktober 1791 noteerde Otto over dominee Bril: „Van zijn preek heb ik niet veel verstaen omdat ze wat onbegrijpelijk was.”
Bevindelijk gereformeerden zijn sterk op het verleden gericht. Ze wijzen algauw naar de geschriften of levensverhalen van gezaghebbende voormannen uit de protestantse traditie of naar episoden uit de kleine kerkgeschiedenis.
In 1139 kwam er een algemeen verbod op het wijden van getrouwde priesters. Hun vrouwen werden vanaf dat moment consequent aangeduid als „concubines” of „hoeren”. Met de Reformatie werd het celibaat opgeheven.
Kerstbomen, kaarsen en paaseieren hebben natuurlijk niets te maken met de geboorte en opstanding van Jezus Christus. Toch handhaafde de kerk veel heidense gebruiken als er een christelijke draai aan te geven was.
De Antwerpse rederijkster Anna Bijns vroeg zich af of je niet beter gedood kon worden door de beruchte roofridder Maarten van Rossum dan door Maarten Luther tot ketterij te worden verleid. In het eerste geval kwam je immers nog in de hemel terecht, terwijl Luthers duivelse inblazingen je ziel eeuwige schade toebrachten.
ZWOLLE – Monnickendam had rond 1524 de bijnaam Lutherdam. Spil van de hervormingsgezinde beweging was de jonge Wendelmoet Claesdochter, die de hostie voor „brood en meel” hield en over het heilig oliesel zei: „olie is goed voor op de sla, of om uw schoenen mee in te smeren.” Op 20 november 1527 werd zij in Den Haag verbrand.
Orthodoxe protestanten in de negentiende eeuw spraken graag van de trits ”God, Nederland en Oranje”. Het was een „drievoudig snoer, dat niet licht verbroken wordt.” Nederland was het „Israël van het Westen” en Willem van Oranje had „met de Potentaat der potentaten een vast verbond” gesloten.
Nederlandse rooms-katholieken leefden tussen 1900 en 1965 in een eigen wereld, van de wieg tot het graf. Ze lazen de Volkskrant, luisterden naar de Katholieke Radio Omroep, stemden op de RK Staatspartij, studeerden in Nijmegen en waren lid van de rooms-katholieke geitenfokvereniging.