Biden sprak woensdagavond op een campagnebijeenkomst van de Democraten. „Er staat bij deze midterms veel op het spel: van onze economie en de veiligheid op straat tot onze persoonlijke rechten”, zei de president. „Maar ook de democratie zelf staat dit keer op het stembiljet.”

„Er zijn kandidaten voor elk ambtsniveau in Amerika die op voorhand niet beloven dat ze het resultaat zullen accepteren van de verkiezingen waaraan ze deelnemen”, waarschuwde Biden. „Dat is de weg naar chaos in Amerika. Het is ongekend. Het is onwettig. En het is on-Amerikaans.”

Lees ook

Amerika strijdt bij midterms om cruciale ambtenaar

De president benadrukte dat de bedreiging van de democratie en het dreigen met politiek geweld afkomstig is van een minderheid onder de Amerikanen. Maar „ze zijn luid en vastberaden.” Hij voegde eraan toe: „Zoals ik al eerder heb gezegd, kun je niet alleen van je land houden als je wint.”

Zes dagen voor de tussentijdse verkiezingen zei Biden: „Dit is geen gewoon jaar. In een gemiddeld jaar worden we niet vaak geconfronteerd met de vraag of de stem die we uitbrengen de democratie in stand houdt of in gevaar brengt. Dit jaar is dat wel zo.” De Democraat vroeg daarom kiezers om stil te staan bij de toekomst van de democratie wanneer ze stemmen bij de tussentijdse verkiezingen.

Zelden is er zoveel spanning rond de midterms geweest als dit jaar, stelt Rick Hasen, gerenommeerd verkiezingsanalist van de University of California. De uitspraak van Biden is de volgens de politicoloog „volkomen terecht. Je moet dit niet afdoen als gebruikelijke verkiezingsretoriek. Er is echt iets aan de hand.”

Spannend zijn de midterms allereerst omdat de uitslag onvoorspelbaar is. Lang werd gedacht dat de Republikeinen de verkiezingen vrij gemakkelijk zouden winnen. Biden was niet succesvol en veel Amerikanen zijn in hem teleurgesteld. Maar rond de zomer leek er een kentering te komen dankzij de abortusuitspraak van juni waarmee het landelijk recht op abortus werd afgeschaft.

Daardoor kregen de Democraten de wind in de zeilen. Vrouwen zouden hen steunen om in heel Amerika het recht om baas te zijn in eigen buik te herstellen. Bovendien slaagde Biden erin enkele belangrijke wetten door het Congres te loodsen. Verwacht werd dat de kiezer hem daarvoor bij de stembus zou belonen.

Inflatie

Echter, de comeback van de Democraten kwam weer tot staan. Het waarderingscijfer voor Biden staat momenteel erg laag. Een peiling van Reuters wees op 1 november uit dat slechts 40 procent van de Amerikanen (enigszins) positief over hem denkt.

Inmiddels staat ook de abortuskwestie nauwelijks meer in de belangstelling. De onderwerpen waar de kiezer zich nu druk over maakt, zijn inflatie en energie. De inflatie in de VS bedroeg in september 8,2 procent. Zo hoog is die in bijna vier decennia niet geweest. Volgens een peiling van de Monmouth University, begin oktober, noemt vier op de vijf Amerikanen de inflatie een „heel belangrijke” of een „extreem belangrijke kwestie.” En voor die geldontwaarding wordt Biden verantwoordelijk gehouden. Volgens een peilingsgemiddelde van RealClearPolitics is 56 procent van de Amerikanen ontevreden over Bidens aanpak van de economie. Daardoor hebben de Republikeinen nu weer meer kans om te winnen.

„Maar de strijd is nog onbeslist”, zegt Hasen. „Als je voorspelt, neem je altijd een risico. Maar dat is zeker nu zo. Het is een nek-aan-nek race. Ik sluit zeker niet uit dat de Republikeinen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden binnenhalen. Er is nog wel een kans dat de Democraten hun positie in de Senaat behouden. Feitelijk is het voor de Republikeinen genoeg om in het Huis de grootste partij te zijn. Want dan kunnen ze elke wet en elk voorstel van Biden blokkeren. Maar nogmaals, het kan ook anders uitpakken.”

Nepnieuws

Een tweede spannende punt is of de verkiezingen van buitenaf worden beïnvloed. Begin oktober waarschuwden Amerikaanse politici voor het gevaar van desinformatie rond de verkiezingen. Of er inderdaad belangengroepen dan wel buitenlandse mogendheden zijn die proberen Amerikanen te misleiden, is tot op heden niet bewezen. „Maar het is nodig alert te zijn”, zegt David Iglesias, hoogleraar politiek en recht aan Wheaton College. „Van vorige verkiezingen hebben we geleerd dat er krachten zijn die proberen met desinformatie de kiezer op het verkeerde spoor te zetten. Waarom zouden ze dat niet doen?”

Uit een recent onderzoek van de mensenrechtenorganisatie Global Wittnes en de Universiteit van New York blijkt dat ook dit jaar een reële kans bestaat dat nepnieuws de verkiezingen gaat beïnvloeden. „Het wantrouwen over de verkiezingsuitslag is mede daardoor al duidelijk aanwezig”, zegt Hasen.

Bedrog

Die scepsis leeft vooral bij Republikeinen. Landelijk gezien gelooft 35 procent van de bevolking in de ”Big Lie”: de complottheorie dat oud-president Donald Trump en niet Biden de presidentsverkiezingen van 2020 heeft gewonnen. Daarbij gaat het vrijwel uitsluitend om Republikeinen. Zij roepen partijleden op om in hele land posities op bij stembureaus te verwerven met het argument dat alleen zo fraude voorkomen kan worden.

Daarnaast wordt er vanuit Republikeinse kringen bij kiezers op aangedrongen om op 8 november permanent toezicht te houden bij de stembureaus en elke handeling die twijfel oproept te melden.

Daarbij komt dat in veel staten de laatste twee jaar de procedures zijn aangepast. Zo mogen partijen in de staat Florida voor elke kandidaat die op de lijst staat één waarnemer posteren. De klacht is dat het zo wel erg druk wordt op de stembureaus en de sfeer negatief wordt beïnvloed. Bovendien is in sommige staten de regel geschrapt dat waarnemers voldoende afstand van de tellers moeten houden.

Het toezicht van deze getrainde waarnemers richt zich niet alleen op de stemmachines, maar ook op de medewerkers van de stembureaus. Republikeinen geloven nog steeds dat er in 2020 medewerkers waren die pro-Trump stemmen hebben vernietigd en pro-Biden stemmen toegevoegd. Zij spreken daarom van het „grote Democratisch bedrog.” Dat alles bij elkaar roept bij doorgewinterde medewerkers van stembureaus zorg op.

Gewapend toezicht

Maar er is meer. Er gaan geruchten dat er nieuwe medewerkers aantreden die alleen een uitslag willen accepteren waarbij hun kandidaat wint. In sommige districten zijn extra stembureaus opgericht die onder politietoezicht in gebruik genomen kunnen worden als op het officiële bureau onrust ontstaat.

Veel aandacht geven de Republikeinse waarnemers aan de poststemmen. Zo zelfs, dat in de staat Arizona (waar in 2020 de nodige onrust was over de verkiezingsuitslag) bij enkele stembureaus gewapende, gemaskerde waarnemers bij de brievenbussen staan. Zij zeggen toe te zien op de poststemmen die daar worden gebracht. De Democraten stellen echter dat deze mannen daar posten om poststemmers te intimideren.

Ooit werden verkiezingen het feest van de democratie genoemd. „Inmiddels is daar weinig van over”, zegt Hasen. „Er hangt nu een grimmige sfeer rondom heen.” Hij begrijpt heel goed dat Biden waarschuwde dat de democratie als zodanig in het geding is. „Het is een groot risico dat niet elke kandidaat belooft op voorhand de uitslag te erkennen. Biden heeft gelijk als hij zegt dat die grondhouding de poort is naar chaos.”

Dit is het vierde verhaal in aanloop naar de midterms van 8 november. Maandag deel 5 (slot).