Algemeen wordt in de VS verwacht dat de Democraten bij de verkiezingen van november hun meerderheid in het Congres zullen kwijtraken. Bij deze zogenoemde ”midterms” moeten alle 435 leden van het Huis van Afgevaardigden gekozen worden. Bij de Senaat gaat het dan om een derde van de zetels, 36 in totaal.

Het spannende is niet alleen of de partij van president Joe Biden in een minderheidspositie wordt gedrongen, maar ook in hoeverre de fractie van de Republikeinen gedomineerd gaat worden door mensen die oud-president Trump steunen.

Uit een onderzoek dat The Washington Post deze week publiceerde, blijkt dat van de 299 Trumpgezinde Republikeinen er 174 sowieso gekozen zullen worden. Hun verkiezing staat bij voorbaat vast omdat ze in een district kandidaat zijn waar de Democraten in de minderheid zijn. Daarnaast zijn er nog eens 51 Republikeinse kandidaten die een redelijke kans maken de meerderheid te behalen. „Het is bijna zeker dat de Trumpianen de Republikeinse fractie in het Huis gaan regeren”, zegt politicoloog Larry Jacobs van de Universiteit van Minnesota.

Als dat gebeurt, rekent de hoogleraar politicologie met een blijvend effect. „Het ontkennen van de legitimiteit van de verkiezingen is een ziekte die zich verspreidt door ons hele politieke proces. De implicaties ervan zijn zeer vergaand. Dit gaat niet langer over Donald Trump. Dit gaat over het hele kiesstelsel en wat legitieme verkiezingen zijn. Dat hangt nu allemaal in de lucht. Op de langere termijn lopen de democratische fundamenten van het land gevaar.”

Politicologen en historici in de VS waarschuwen dat het delegitimeren van verkiezingen vaak het begin is van een omverwerpen van de democratie. „Verkiezingsontkenning is een vorm van corruptie”, zegt Ruth Ben-Ghiat, historica aan de New York University. „Een partij die dat doet, institutionaliseert deze vorm van liegen. En dat is gevaarlijk.”

Ben-Ghiat vreest dat er „op een aantal cruciale posities mensen worden gekozen die er niet voor terugdeinzen verkiezingsuitslagen te manipuleren als hun dat beter uitkomt.” Politicoloog Jacobs sluit niet uit dat direct na de komende Congresverkiezingen er weer „veel gedoe” komt rond zetels die Trumpgezinde Republikeinen net hebben verloren. „Ik verwacht veel onrust.”

In november gaat het overigens niet alleen om de verkiezing van Congresleden, maar ook om tal van politieke en bestuurlijke posities in de afzonderlijke staten, zoals gouverneurs, afgevaardigden voor de parlementen van de staten en procureurs-generaal. „Ook dat zijn functies die gevoelig zijn,” zegt Jacobs.

Emancipatie

Dat de Democraten het risico lopen in november hun meerderheid in het Congres te verliezen, heeft verschillende oorzaken. Allereerst moet een zittende president normaliter niet rekenen op een goede uitslag bij de midterms. Zelden krijgt zijn partij het voor elkaar om zetels te winnen of zijn meerderheid te behouden.

Daar komt bij dat de regering van president Biden veel mensen die op hem stemden, heeft teleurgesteld. De chaotische terugtrekking uit Afghanistan, zijn onvermogen om de beloofde hervorming van de verzorgingsstaat te realiseren, zijn aanpak van de inflatie, van de immigratie en zijn opstelling in de 
internationale arena roepen kritiek en weerstand op. Veel Amerikanen hebben schoon genoeg van de bejaarde, soms stuntelende president. Bovendien geeft Bidens progressieve koers op het gebied van de emancipatie van lhbti’ers bij gematigde conservatieven grote verontrusting.

Dat geldt zeker voor christenen in de VS. Columnist van The Washington Post en voormalig speechschrijver van George W. Bush Michael Gerson schreef recent dat de 
omhelzing van christenen van de populistische politiek zoals Trump die voorstaat deels te begrijpen is. „De ontregelende stroom aan nieuwe ethische normen en de neerbuigendheid van de progressieve elites hebben een defensieve reactie onder veel conservatieve gelovigen opgeroepen en het gevoel dat ze vreemden zijn in hun eigen land.” Gerson spreekt van een „onverbiddelijke moderniteit waardoor deze christenen zich bedreigd voelen.” Dat verklaart volgens hem dat politiek gematigde christenen, die kritisch staan tegenover Trump, toch hun toevlucht tot hem nemen.

Sinds afgelopen zomer is er echter wel iets veranderd. Tot dit voorjaar was bijna iedere verkiezingsanalist er zeker van dat de Democraten in november bij de Congresverkiezingen het onderspit zouden delven. Maar dat veranderde na de uitspraak van het hooggerechtshof waardoor het landelijk recht op abortus werd afgeschaft. Voor Amerikaanse peilers bestaat er zoiets als een tijdperk voor en na Dobbs (zoals de uitspraak kortweg wordt genoemd). Door het vonnis kregen de Democraten een onderwerp in handen waarmee ze mogelijk de meerderheid van de Amerikaanse bevolking achter zich krijgen. Niet verwonderlijk dat ze dit thema tot inzet van de verkiezingen hebben gemaakt.

Bovendien slaagde Biden er deze zomer in de klimaatwetgeving goedgekeurd te krijgen en besloot hij tot het (gedeeltelijk) kwijtschelden van studieschuld. Hoewel hij nog steeds niet populair is, wist hij wel procentpunten winst te boeken.

Kille relatie

Deze omkeer betekent daarom niet dat het voor de Republikeinen een gelopen race is. Inmiddels is er ook binnen de partij discussie over de inzet van de verkiezingen. Een grote groep wil de abortuskwestie nadrukkelijk op de agenda zetten in de hoop daarmee vooral de christelijke kiezer aan zich te binden.

Een ander deel onder aanvoering van de Republikeinse fractieleider in de Senaat, Mitch McConnell, pleit ervoor dat juist niet te doen. Die groep wil de focus richten op het falende beleid van Biden ten aanzien van inflatie, armoede, immigratie en gezondheidszorg. De vrees van McConnell is dat de nadruk op een streng abortusbeleid het aarzelende deel van het electoraat in de armen van de Democraten zal drijven.

Het verschil in visie heeft de toch al moeizame verhouding tussen Trump en McConnell verder onder druk gezet. Reeds tijdens de regering van Trump was er sprake van een kille relatie. Dat werd erger toen de Republikeinse fractieleider in de Senaat de bestorming van het Capitool, januari vorig jaar, veroordeelde. Sindsdien is het er bepaald niet beter op geworden. Trump verwijt McConnell dat hij te vaak de Democraten in de Senaat hun zin gaf. Mede daarom noemde hij de Senaatsleider een „oude kraai.”

Eind vorige week zei de oud-president dat de senator kennelijk dood wil door in te stemmen met enkele wetsvoorstellen van de Democraten. „Keurt McConnell al deze biljoenen dollars van door de Democraten gesponsorde wetsvoorstellen goed, zonder zelfs maar het minste beetje onderhandeling, omdat hij Donald J. Trump haat? Hij weet dat ik er sterk tegen ben. (…) Hij heeft een doodswens”, schreef Trump op zijn eigen internetplatform Truth Social. De president raadde McConnell aan te rade te gaan bij zijn vrouw Elain Chao, die hij verweet een voorliefde te hebben voor China. Dat advies is opvallend, omdat Chao in het kabinet van Trump minister van Transport was.

Trumps recente tirade tegen McConnell heeft een deel van de Republikeinen verbijsterd. Zij verwijten de oud-president aan te zetten tot geweld. De als conservatief bekendstaande Wall Street Journal schreef dat de opmerking „onfatsoenlijk was, zelfs volgens de normen van Trump zelf.” Hij zou volgens de redactie politici in gevaar brengen. Uit een onderzoek van The New York Times van eind vorige week blijkt dat het aantal geregistreerde bedreigingen van parlementsleden tussen 2016 en 2021 is vertienvoudigd. De in haar eigen partij omstreden Republikeinse senator Susan Collins zei niet verbaasd te zullen zijn als een parlementslid wordt vermoord.

Opruiend

Toch weigerde de partijleiding van de Republikeinen de dreigende taal van Trump te veroordelen. Senator Rick Scott, hoofd van de groep die voor de partij campagnegelden werft, zei zondag alleen dat hij zijn best zou doen om mensen bij elkaar te brengen. Hij verklaarde de opruiende opmerking van Trump met het feit dat de oud-president „graag mensen bijnamen geeft”, al voegde hij eraan toe dat het nooit goed is racist te zijn.

Politicoloog Jacobs zegt in een reactie op de milde kritiek van de Republikeinse partijleiding: „Dit tekent de veranderde sfeer binnen de partij. Iedereen is voorzichtig om de oud-president te weerspreken. Tegelijk leeft er onderhuids verzet. Die latente verdeeldheid kan de partij in november nog opbreken.”