De regels voor het gebruik van internet waren jarenlang met een schaartje te knippen: heb je een iPhone, dan download je apps in Apple’s App Store; gebruik je WhatsApp om berichten te versturen, dan moet de ontvanger ook over WhatsApp beschikken. De nieuwe Digital Markets Act (‘DMA’) van de Europese Unie, die dinsdag van kracht werd, maakt echter een einde aan de hegemonie van technologiereuzen op internet –en alle apparaten en protocollen die daar op meeliften.

Dus kunnen –als het aan de EU ligt– iPhone-gebruikers straks hun apps in verschillende app-stores aanschaffen en moet het mogelijk worden om via WhatsApp ook te communiceren met aanverwante apps, zoals Signal en Telegram. De nieuwe ‘spelregels’ moeten de macht van big tech beteugelen en het initiatief weer neerleggen bij de wetgever.

Waar komt de wet vandaan?

Het voelde voor velen misschien niet als een revolutie, maar was het in zekere zin wel: de groeiende populariteit van internet, de razendsnelle opmars van smartphones en tablets en de opkomst van sociale media zorgden ervoor dat de maatschappij in hooguit enkele tientallen jaren radicaal van kleur verschoot. Er kwamen nieuwe verdienmodellen, het gedrag van consumenten veranderde en ‘disruptieve’ bedrijven –van Thuisbezorgd tot Uber– schudden hele branches op.

Bij al die ontwikkelingen ging het bedrijfsleven voorop. De ‘techindustrie’ dicteerde de veranderingen en het tempo ervan, de politiek had meer dan eens het nakijken. Door gebrekkige regulering konden de techbedrijven, die vaak over enorme budgetten beschikken, de markt voor onlineproducten en -diensten vormgeven en domineren.

Techbedrijven timmerden hun diensten ook vaak dicht, waardoor zij een monopolie verwierven en er voor consumenten weinig te kiezen viel. Dat leverde smartphonefabrikanten, app store-eigenaren en ‘disruptors’ macht en vermogen op. Meer dan eens leidde dat tot confrontaties –zoals tussen Google en de Europese Unie en tussen Facebook en de Amerikaanse federale overheid.

Lees ook

Europa legt vrijheid van techbedrijven aan banden

Wat betekent de wet voor technologiebedrijven?

De DMA verplicht dominante platformen om ruimte te bieden aan kleinere concurrenten. Dat kan betekenen dat iPhone-gebruikers niet meer aan de App Store vastzitten voor hun apps en dat Google gebruikers niet langer voorschrijft om zijn eigen diensten te gebruiken. Dat levert deze bedrijven mogelijk een direct inkomstenverlies op. Ook worden ze gedwongen om hun platformen open te stellen voor concurrenten, iets wat ze in de achterliggende jaren juist bewust vermeden en wat meer dan eens tot peperdure rechtszaken leidde.

Bedrijven als Google, Twitter en Amazon gaven eerder al aan de wet te steunen en boden aan mee te willen denken over de details en uitvoering. Dat biedt hen, waar mogelijk, de ruimte om de wet alsnog naar eigen inzicht in te kleuren.

Wat betekent de wet voor consumenten?

Zij zitten in de toekomst mogelijk niet meer vast aan één merk, app of dienst maar kunnen ze door elkaar gebruiken. De DMA zal naar verwachting een rimpeleffect hebben en ook zijn weerslag hebben buiten de Europese Unie doordat bepaalde aspecten wereldwijd kunnen worden geïmplementeerd. Dat de wet vandaag ingaat, betekent overigens niet dat consumenten er morgen iets van merken. Eerst zal de Europese Unie onderzoeken aan welke bedrijven strenge regels worden gesteld. Hun namen worden naar verwachting volgend voorjaar bekend.