Kieren kitten, tochtstrippen en radiatorfolie aanbrengen, ledlampen en waterbesparende douchekoppen installeren. Kleine maatregelen leveren 300 tot soms wel 1200 euro per jaar per woning aan energiebesparing op, zegt Jannekee Jansen op de Haar, directeur van Jungle Amsterdam, een duurzaamheidscentrum in Amsterdam-Oost.

Sinds vier jaar zet het centrum zogeheten FIXbrigades in, die huishoudens met een smalle beurs –tot 140 procent van het minimuminkomen– helpen met het verduurzamen van hun woning. Inclusief materiaal is dat voor de bewoners geheel gratis. De kosten worden betaald uit gemeentelijke en Europese subsidies.

Statushouders

Een brigade bestaat uit een leermeester en drie leerlingen die worden opgeleid voor een baan in de techniek of de energietransitie. De meesten van hen zijn statushouders, aldus Jansen op de Haar. „Vaak heel gemotiveerd en handig, maar ze komen niet aan de bak omdat ze bijvoorbeeld onze taal nog niet zo machtig zijn.”

Met een financiële bijdrage van 1.250.000 euro van energiebedrijf Vattenfall, het ministerie van Binnenlandse Zaken, de Rabobank, ABN Amro en Shell, maakt nu een landelijke stichting dezelfde aanpak in meer plaatsen mogelijk. Ze gaat leermeesters werven en opleiden en materiaal en gereedschap aanschaffen. Daarmee kunnen 100 teams in 80 gemeenten aan de slag. Daar is volgens Jansen op de Haar grote belangstelling voor. „We zitten al tegen dat aantal van 80 aan. Zo heeft de provincie Utrecht dit erg gestimuleerd. De helft van de gemeenten meldde zich aan.”

Longklachten

De betrokken huishoudens kunnen de hulp van de FIXbrigades goed gebruiken. Jansen op de Haar: „Mensen met een laag inkomen wonen vaak ook in de slechtste huizen. Koud, tochtig, vochtig, schimmelig. Er is enorm veel achterstallig onderhoud. Omdat ze huurder zijn, kunnen ze niet in die woning investeren. Ze hebben daar het geld ook niet voor. Wachten tot de corporatie of de eigenaar het onderhoud oppakt kan, maar dan blijven deze mensen in de kou en de ellende zitten. Schimmel en tocht kunnen leiden tot long- en huidklachten. Die komen we veel tegen.”

„Huiseigenaren en woningcorporaties liegen ook vaak over wat er aan de hand is”, zegt de Jungle Amsterdam-directeur. „Zo krijgen bewoners bij schimmel altijd te horen dat dat hun schuld is, want ze ventileren niet goed. Wij kunnen aantonen dat dit in veel gevallen niet klopt.”

Ander aandachtspunt is het zogenaamde waterzijdig inregelen van de centrale verwarming. Daarbij wordt de cv-installatie zo ingesteld dat het cv-water gelijkmatig over de verwarmingselementen verspreid wordt. Dat is zuiniger in verbruik en maakt wonen behaaglijker, doordat de ruimtes gelijktijdig op temperatuur komen. „Sinds vorig jaar staat dat in het bouwbesluit, de verzameling van voorschriften voor veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu waaraan woningen moeten voldoen. Van alle huizen die we inmiddels in Amsterdam onder handen hebben gehad was dat echter maar bij één gedaan. Tegen bewoners wordt gezegd dat het niet nodig is. Of al in de fabriek is gebeurd, wat helemaal niet kan.”

In veel woningen wordt bovendien onnodig veel energie verbruikt. „Installateurs zetten cv-ketels vrijwel altijd op 80 of 90 graden. Dat hoeft helemaal niet, er wordt alleen maar veel verspild.”

Nutteloos

De FIXbrigades komen van alles tegen. Jansen op de Haar: „Overal zien ze kieren en naden die dichtgekit hadden moeten worden. Zelfs een renovatie wordt soms niet netjes afgewerkt. Metalen tochtstrips rond deuren en ramen worden bij een schilderbeurt bijna altijd overgeschilderd, waardoor ze volstrekt nutteloos zijn.”

De teams pakken een woning grondig aan. „Deuren en ramen worden er helemaal uitgehaald, zodat alles daarna weer goed sluit. Enkel een tochtstripje plakken lost het probleem niet op.” Wel kan met eenvoudige middelen al veel worden verholpen. „Veel vensterbanken zijn over een radiator heen geplaatst. Dan kun je stoken wat je wilt, maar de opstijgende warmte kan geen kant op. Onze brigades maken gleuven in de vensterbanken en zetten daar roostertjes in. Bewoners vertellen ons daarna: Jarenlang hadden wij de kachel op 23 graden staan en het huis werd maar niet warm. Sinds die roosters in de vensterbank zitten, zetten we de kachel op 19 en het is nog nooit zo warm geweest.”