Sinds de verkiezingen van oktober vorig jaar is het onrustig in Irak. De partij van de invloedrijke sjiitische geestelijke Muqtada al-Sadr kwam destijds als grootste uit de bus, maar slaagde er niet in een coalitie te smeden met soennitische en Koerdische partijen.

Sadr spoorde in juni zijn parlementariërs aan op te stappen. Hun zetels werden echter ingenomen door rivaliserende sjiieten die loyaal zijn aan Iran. Sadr keert zich juist tegen Iraanse invloed in de Iraakse politiek – en overigens tegen buitenlandse bemoeienis in het algemeen. Uit onvrede over de gang van zaken bezetten zijn aanhangers de afgelopen weken het parlementsgebouw en kampeerden rond het complex.

Maandag sloeg de vlam in de pan, toen Sadr zijn terugtrekking uit de Iraakse politiek bekendmaakte. Volgens veel analisten is dat slechts een tactische zet. Want de geestelijke –die ooit als militieleider een Amerikaanse prijs op zijn hoofd kreeg– zou er slechts op uit zijn om sterker in het centrum van de macht terug te keren. Na de aankondiging ging zijn aanhang massaal de straat op en braken er zware gevechten uit in de Groene Zone in Bagdad, het zwaarbewaakte stadsdeel waar zich buitenlandse vertegenwoordigingen en grote hotels bevinden.

Heftige explosies

Esther Grisnich maakte de gewelddadigheden van nabij mee. De Nederlandse werkt als civiel adviseur voor het ministerie van Buitenlandse Zaken bij de NAVO in Bagdad. Samen met militaire deskundigen adviseert ze het Iraakse leger over crisisbeheersing.

„Voordat het geweld losbarstte hoorden we al schoten en kregen we berichten binnen dat er op grote schaal munitie de Groene Zone werd binnengebracht”, vertelt Grisnich telefonisch vanuit haar basis in de Iraakse hoofdstad. „Dat was al heel vreemd: het is het meest beveiligde deel van Bagdad. We moesten meteen ons scherfvest aantrekken, onze helm opzetten en niet onnodig naar buiten gaan.”

’s Avonds klonk het eerste alarm. „Dat is wel een keer of zes afgegaan. Er werd voortdurend geschoten en tussendoor waren er heel heftige explosies, vooral van raketten die vanaf de schouder worden afgevuurd. Ik was samen met militaire professionals die wel heel beheerst met de situatie omgaan; dat stelde enigszins gerust. Maar alles bij elkaar was het heel naar”, aldus de Nederlandse adviseur.

Dinsdag kalmeerde de situatie, nadat Sadr zijn aanhang had opgeroepen de wapens te laten zwijgen. „We kunnen de slaap weer een beetje inhalen”, zegt Grisnich. „Maar het is afwachten hoe de situatie zich verder ontwikkelt. Ik hoor geruchten dat demissionair premier Mustafa al-Kadhimi het zat is en zijn positie ook wil opgeven. Dat zou helemaal een drama voor het land zijn.”

Hoewel de rust vooralsnog enigszins is weergekeerd, blijft de bewegingsvrijheid van Grisnich in Bagdad zeer beperkt. „Ik zit echt een beetje in een gevangenis. Ik mag de Groene Zone alleen uit met een konvooi. En dat is niet onterecht, want vorige week is er nog een konvooi van de Australische ambassade op een explosief gereden. Het is wel wennen, want toen ik nog voor ZOA Vluchtelingenzorg in Irak werkte, hadden we de vrijheid om zelf in gewone auto’s te rijden.”

Een dagelijks ritme van werk, goed sporten en gezond eten helpt de Nederlandse om met de beperkingen om te gaan. „Gelukkig is er ook een kerkje op ons terrein, waar we met zo’n twintig mensen samenkomen. Daar heb je wat andere aanspraak dan met de rest van de collega’s. En we mogen eens in de zes weken twee weken naar Nederland. Zeker met deze spanningen is dat wel heel fijn.”

Uitweg

Grisnich wijst erop dat de gevechten zich vooral in de Groene Zone voordeden. „Het leven ging in de rest van de stad gewoon door. In grote delen van Bagdad heeft de bevolking niets van het geweld gemerkt. Overigens verspreidt de onrust zich wel naar het zuiden, naar steden als Basra. Dat is zorgelijk.”

Een spoedige uitweg uit de huidige crisis in Irak ziet Grisnich niet. „Na de val van Saddam Hussein heeft het Westen geprobeerd democratie in dit land te vestigen, maar dat werkt gewoon niet. Daarvoor zijn de sektarische verschillen te groot. Als het erop aankomt, gaat iedereen toch voor zijn eigen afkomst. Het hele systeem moet op de schop; de moraal moet veranderen. Maar hoe? Ik vind de huidige ontwikkelingen vooral heel verdrietig voor de Iraakse bevolking. Ik heb zoveel schrijnende verhalen gehoord toen ik nog in het veld werkte. De mensen gaan hier van crisis naar crisis. Het staat er niet best voor.”