Dat is de belangrijkste conclusie van de onderzoekscommissie onder leiding van oud-commissaris van de Koningin van Noord-Brabant F. J. M. Houben. De commissie presenteerde woensdag haar bevindingen in het gemeentehuis van De Ronde Venen in Mijdrecht. Wilnis valt onder die gemeente.

De veendijk kon verschuiven doordat het veen in de hete zomer van 2003 sterk verdroogde en kromp. De dijk werd door de verdroging bovendien lichter, terwijl de druk van het water vrijwel gelijk bleef. Daardoor ontstonden uiteindelijk scheuren, zodat het water onder de dijk kon komen en deze als het ware kon oplichten, aldus de commissieleden.

Diezelfde oorzaak was al eerder bekendgemaakt: in januari van dit jaar presenteerde onderzoeksbureau GeoDelft deze bevindingen al. De commissie-Houben neemt de constateringen van dit onderzoeksbureau over als „meest waarschijnlijke verklaring”, aldus Houben woensdag.

Omdat er onvoldoende kennis bestond over de gevolgen van de droogte in de hete zomer van 2003 is geen van de betrokken overheden volledig verantwoordelijk, oordeelde de commissie. Voorzitter Houben adviseert het hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht wel om uit solidariteit met de getroffenen de restschade te vergoeden. Het waterschap denkt daar nog over na.

Een andere aanbeveling van de commissie is dat het hoogheemraadschap beter moet communiceren naar de ingezetenen. Die moeten zich er onder meer beter van bewust worden dat wonen onder aan een dijk risico’s met zich meebrengt. „Leven onder NAP is nooit helemaal zonder risico’s”, aldus voorzitter Houben. „De overheid kan nooit volledige veiligheid garanderen.”

De dijkverschuiving in Wilnis had plaats in de nacht van 25 op 26 augustus vorig jaar. Rond 2.00 uur verschoof de dijk over 60 meter naar achteren, waardoor het water uit de Ringvaart vrij spel kreeg en het dorp blank zette. Enkele honderden inwoners moesten hun huizen uit. De bewoners van acht woonboten en vier huizen moesten voor langere tijd naar vervangende woonruimte, omdat de woonarken in de modder waren weggezakt en de huizen door de verschuiving te zeer waren beschadigd.

Om de wateroverlast te stoppen, werd de Ringvaart afgedamd, totdat de dijk was hersteld. Hierdoor zakte het grondwaterpeil, wat grondverzakkingen en schade aan funderingen veroorzaakte. Veel bewoners vinden dat het lang duurt voordat er duidelijkheid is over de vergoeding van geleden schade.

Het Rijk vergoedde de schade gedeeltelijk op basis van de Wet tegemoetkoming schade bij rampen en zware ongevallen (WTS), maar gaf te kennen deze bedragen te zullen verhalen op de verantwoordelijken. Nu de commissie geen schuldigen heeft aangewezen, wordt deze kwestie er niet eenvoudiger op.