Gezondheidsschade door fijnstof neemt amper af, waarschuwt TNO
Nederland heeft niet alleen een stikstofprobleem, maar ook een hardnekkig fijnstofprobleem. De aanpak daarvan moet volgens onderzoeksbureau TNO flink worden verbeterd. De totale hoeveelheid fijnstof is weliswaar al fors teruggedrongen, maar de afgelopen jaren levert dat „nauwelijks gezondheidswinst op”, signaleert het bureau in een rapport. „Actie is dus gewenst.”
Fijnstof bestaat in verschillende soorten en maten. Het komt door schoorstenen van fabrieken en het ontstaat door chemische reacties van gassen. Het ontstaan van zogeheten secundair fijnstof hangt samen met de stikstofproblematiek, want de uitstoot van stikstofverbindingen als ammoniak of stikstofoxiden draagt bij aan de vorming ervan.
Momenteel is het beleid er vooral op gericht om de totale hoeveelheid fijnstof te verminderen. Dat levert sinds 2015 amper nog gezondheidswinst op, aldus TNO. „Niet elk fijnstofdeeltje heeft namelijk dezelfde gezondheidsimpact. Daarom is het essentieel om gericht en per locatie de soorten (ultra)fijnstof terug te dringen die daadwerkelijk het grootste effect hebben op de gezondheid.” Verder moet worden gekeken naar de manier waarop stoffen met elkaar reageren, vindt TNO.
Volgens het TNO-rapport is de landbouw tegenwoordig een van de belangrijkste bronnen van fijnstof. Ook de industrie en consumenten die hout stoken leveren een grote bijdrage, de scheepvaart in iets mindere mate. De bijdrage van uitlaatgassen van het wegverkeer is de afgelopen decennia juist sterk afgenomen. Motoren zijn steeds minder vervuilend geworden.
Fijnstof is schadelijk bij inademing. De Gezondheidsraad schreef in 2018 dat het leidt tot een groter risico op longkanker, COPD en hart- en vaatziekten. Vooral kinderen lopen door langdurige blootstelling meer risico op astma. Jaarlijks sterven in Nederland zo’n 9000 mensen vroegtijdig door toedoen van fijnstof, schrijven de onderzoekers. Alleen al de directe zorgkosten die ermee samenhangen bedragen ongeveer een half miljard euro per jaar.
Juist de allerkleinste deeltjes dringen diep in de longen door. In plaats van te focussen op de totale hoeveelheid, kan de overheid volgens het rapport dus beter gerichte maatregelen nemen. Dat begint met goede metingen, waarna lokaal kan worden ingegrepen.
Fijnstof kost volgens het rapport ongeveer net zoveel levensjaren als overgewicht of te weinig bewegen. Het is „een groot maatschappelijk probleem dat niet alleen veel menselijk leed veroorzaakt, maar dat ook enorme kosten met zich meebrengt”.