Nu maakt DJI, dat onder Justitie valt, jaarlijks 70 miljoen euro verlies op arbeid. Dat moet straks kostendekkend en het liefst winstgevend. Van der Sande wil daarbij kijken of hij met ondernemers deals kan sluiten waardoor zij ex–gevangenen aan werk helpen. Ook zouden de gevangenen klussen zoals onderhoud, schoonmaken of wassen zelf kunnen doen.

Het gevangeniswezen staat aan de vooravond van een ingrijpende herziening, zo kondigde Van der Sande maandag aan. Een „totale omslag" moet leiden tot een doelmatiger en flexibeler gevangenisregime. „We moeten niet traditioneel denken; het moet drastisch anders", aldus Van der Sande. Met de nieuwe koers hoopt de dienst tegelijk de opgelegde bezuinigingen van 240 miljoen euro tot 2008 aan te kunnen. Het terugdringen van de verliespost op arbeid is volgens Van der Sande daarbij een belangrijk onderdeel.

Kern van de nieuwe structuur is dat de justitiële inrichtingen meer dan voorheen hun eigen groep gedetineerden krijgen. Verdachten die vastzitten in afwachting van hun proces, komen in huizen van bewaring terecht, zoals nu. Nieuw is dat daders na hun veroordeling direct doorstromen naar een inrichting voor korte straffen (tot 120 dagen) of lange straffen (vanaf vier maanden), ook al gaan ze in hoger beroep.

Verder mogen de inrichtingen voor hun gevangenen een gesloten en een open regime invoeren. Van der Sande schat dat uiteindelijk 80 procent van de gevangenen in de opener afdeling komt, waar ze bepaalde vrijheden kunnen ’verdienen’, zoals meer bezoek, verlof en telefoontijd. De bewaking kan dan met minder mensen af. Kunnen gedetineerden dit niet aan, dan komen ze (weer) in het gesloten regime.

Voor de gevangenen zelf moet het ook beter worden, ondanks de bezuinigingen op dagprogramma’s en de komst van de meerpersoonscellen. Als het aan Van der Sande ligt, kunnen zij straks vaker bezoek krijgen, omdat zij in het nieuwe systeem dichter bij huis worden geplaatst. Verder kunnen ze meer sporten en meer luchten. Dat is volgens Van der Sande niet zo duur als wel wordt gedacht.