De cijfers zijn maandag bekendgemaakt door UNHCR. De VN-vluchtelingenorganisatie brengt jaarlijks in kaart hoeveel mensen er op de vlucht zijn. Het gaat daarbij om mensen die in het buitenland een veilig heenkomen hebben gezocht en mensen die in hun eigen land ontheemd zijn geraakt. Die laatste categorie telt ruim 59 miljoen mensen, blijkt uit een recent rapport van het Internal Displacement Monitoring Centre.

Honderd miljoen vluchtelingen wereldwijd „is ontnuchterend en alarmerend tegelijk”, reageert Filippo Grandi, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN. „Het is een record dat nooit had mogen worden gevestigd.”

Natuurrampen

„Dit is inderdaad een trieste mijlpaal”, vult Femke Joordens, woordvoerder van de Nederlandse afdeling van UNHCR, aan. „Om het beeldend te maken: dit aantal is te vergelijken met de totale bevolking van een land als Egypte. Een schokkend cijfer dus, dat we nooit eerder bereikten.”

Midden juni publiceert UNHCR haar jaarlijkse Global Trends Report, met daarin meer gedetailleerde informatie over de wereldwijde, regionale en landelijke ontheemdingcijfers, evenals details over terugkeer en oplossingen. „Maar deze informatie brengen we alvast naar buiten. Het maakt duidelijk dat de wereld haar inzet om dit cijfer omlaag te brengen, echt moet verhogen”, zegt Joordens.

Het aantal mensen op de vlucht is het afgelopen decennium verdubbeld, tot ruim 82 miljoen in 2021. Dit jaar zorgt de oorlog in Oekraïne voor een grote stijging. In het Oost-Europese land raakten sinds februari 8 miljoen mensen intern ontheemd; meer dan 6 miljoen inwoners vluchtten de landsgrenzen over.

„Zolang staten blijven falen in het sluiten van vrede wordt het lastig om het tij te keren”, zegt Joordens. Ze erkent dat natuurrampen als droogte en overstromingen deels de oorzaak vormen dat mensen hun huis moeten verlaten.

„Maar in de meeste gevallen gaat het om conflicten waar politieke oplossingen voor moeten komen. Het merendeel van de vluchtelingen komt uit Venezuela, Oekraïne, Burkina Faso, Nigeria, de Democratische Republiek Congo. Dat zijn allemaal slepende conflicten, die ervoor zorgen dat mensen maar niet terug naar huis kunnen keren.”

Hoe langer mensen ontheemd zijn, hoe kleiner de kans dat ze ooit weer naar huis kunnen keren. „De situaties van de mensen die vluchten, verschillen natuurlijk”, zegt Joordens. „Maar het leed dat erbij komt kijken –ontwrichte families, het achterlaten van je huis en baan, opnieuw beginnen in een vreemde omgevin– is overal hetzelfde.”

Compassie

UNHCR hoopt dat het recordaantal vluchtelingen dient als „wake-upcall” om de grondoorzaken van ontheemding aan te pakken. Joordens: „De internationale gemeenschap kan een bijdrage leveren in het stimuleren van vredesonderhandelingen in oorlogslanden. Daarnaast moeten we kijken of de lasten 
goed verdeeld zijn. Zo’n 80 procent van de vluchtelingen wordt in buurlanden opgevangen. Dat zijn vaak arme landen. De wereld heeft een taak om te zorgen dat niet al het gewicht op één land komt te liggen. Dan krijg je een crisis zoals op de Griekse eilanden.”

Volgens Filippo Grandi is de internationale reactie op gevluchte Oekraïners „overweldigend positief”. Compassie leeft, voegt hij eraan toe, maar „we hebben een soortgelijke mobilisatie nodig voor alle crises wereldwijd.”

„Een vluchteling is een vluchteling – of je nu uit Oekraïne of uit de Democratische Republiek Congo komt”, vindt ook Joordens. „Onze solidariteit moet grenzeloos zijn.”