Het grote aantal hulpacties voor Oekraïense vluchtelingen op dit moment is hartverwarmend. Er worden inzamelingen georganiseerd en er ontstaan zelfs initiatieven om het eigen huis open te stellen voor een Oekraïens gezin. Als Stichting Gave adviseren we regelmatig gezinnen die om wat voor reden dan ook een vluchteling in huis op willen nemen. Daarom hier wat gedachten en adviezen rond dit onderwerp.

De situatie in Oekraïne kan lang gaan duren. Poetin mag geen gezichtsverlies lijden en de taaie Oekraïense bevolking is niet van plan zich gewonnen te geven. Dit zijn ingrediënten voor een langlopend, guerrilla-achtig conflict. Het opvangen van een Oekraïens gezin kan dan ook een langdurige zaak worden.

De volgende problemen kunnen opspelen:

1. Mensen die direct uit een oorlogsgebied komen, zijn in shock en hebben een trauma. Daardoor zijn ze vaak niet in staat gezellige gasten te zijn. Omdat verreweg de meeste gezinnen zonder man en vader komen, zullen ze voortdurend gefocust zijn op nieuws uit Oekraïne en contact met hun geliefde. De onzekerheid is een steeds verdergaand trauma. Het is nog geen tijd voor verwerking.

2. Gewoonten van mensen, ook over alledaagse zaken, kunnen sterk verschillen. Gedrag dat in de ene cultuur als beleefd wordt gezien, kan in de andere cultuur als lomp worden geïnterpreteerd.

3. Bij gastgezinnen die langer optrekken met hun Oekraïense gasten kan het gebeuren dat relaties juist wel of juist niet klikken. Beide situaties kunnen spanningen geven.

4. Zonder contacten en met weinig financiële mogelijkheden treedt er snel verveling op. Ook dat kan spanningen geven.

5. Financieel lijkt het te dragen, een paar extra monden voeden. Toch kan dat tegenvallen. Het vluchtelingengezin heeft bijna niets meer, aan veel spullen is behoefte. Daarbij komen de vervoerskosten: vluchtelingen zullen graag bekenden willen opzoeken elders in Nederland of Europa. Dat is belangrijk voor hen. Het is nog niet helder of de overheid bijspringt bij particuliere opvang.

6. Het is de vraag in welke mate Oekraïense ziektekostenverzekeraars aan hun verplichtingen kunnen voldoen, zeker bij het West-Europese prijsniveau. Ook hier is het nog afwachten wat de overheid gaat doen.

Zorgvuldig

Gastvrijheid is een belangrijke christelijke deugd. Ik denk dat het goed is voor een vluchteling om in een gezin te komen waar het leven gewoon doorgaat. Het opvangen van een ontheemde geeft vaak prachtige en verrijkende ervaringen van beide kanten. Toch heb ik een aantal dringende adviezen in het belang van het gastgezin én van het vluchtelingengezin:

Vang nooit een vluchteling of vluchtelingengezin alleen op. Doe het met een organisatie of vriendengroep, of regel dekking door een diaconie. Als je dan emotioneel of financieel wordt overvraagd, heb je iets om op terug te vallen.

Wees gastgezin voor bepaalde tijd, plan evaluatiemomenten in en wees daar helder over tegenover de vluchteling. Vang met bijvoorbeeld zes gezinnen maximaal drie vluchtelingengezinnen op, zodat je drie maanden op, drie maanden af kunt.

Zorg voor een vertrouwenspersoon, waar ieder gezinslid heen kan. Niet ieder probleem is gemakkelijk bespreekbaar te maken. Er kunnen verliefdheden ontstaan, of juist aversie. Dan is het belangrijk om bij iemand terecht te kunnen.

Tot slot. Het opvangen van mensen in nood kan een goede, levensbepalende ervaring worden, die voor alle betrokkenen een verrijking is. Maar zet de opvang wel zorgvuldig op.

De auteur is directeur van Stichting Gave.