In Nederland is abortus vrijgegeven als gevolg van een parlementaire meerderheid. Zo ging het in veel landen, maar niet in de Verenigde Staten. Daar was het het hooggerechtshof dat een halve eeuw geleden uitsprak dat abortus gezien moest worden als een uitvloeisel van het grondwettelijk recht op privacy.

Waar destijds in Nederland de legalisering van abortus werd gepresenteerd als een noodoplossing (nee tenzij) beschouwde het hooggerechtshof abortus veeleer positief als een aan de vrouw toekomend recht.

Meer dan in Nederland staat in de VS de grondwet hoog aangeschreven. Maar men heeft nog altijd de grondwet uit 1789 aangevuld met een reeks amendementen. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat de opstellers ruimte wilden geven voor abortus.

Levensbeschouwing

Een rechterlijke conclusie om toch daar uit te komen vereist dan wel een lange redenering. Onmiskenbaar wordt zo’n betoog mede ingegeven door de levensbeschouwelijke oriëntatie van de rechters. Andere rechters zouden tot andere conclusies kunnen komen.

Dat maakt de abortusstrijd in de USA vooral ook tot een strijd om de samenstelling van het hooggerechtshof. Nadat president Trump een aantal conservatieve rechters had benoemd, zijn de politiek-ideologische verhoudingen duidelijk omgeslagen.

In Nederland kennen wij geen toetsing van wetten aan de grondwet, overigens wel aan internationale verdragen. Velen zien dat als een juridisch manco. Maar de gang van zaken in de VS (en in andere landen) maakt wel duidelijk dat een dergelijke toetsing gemakkelijk leidt tot een politisering van rechterlijke benoemingen. Het wordt dan immers van groot belang wie daar zitten.

De dreigende opheffing van het recht op abortus leidde ook buiten de VS tot allerlei protesten. In veler oog is abortus inmiddels een mensenrecht waaraan niet getornd kan worden.

Europarlementariër Samira Rafaela (D66) vond dat anti-abortusacties getuigden van vrouwenhaat. ”Baas in eigen buik” was vanouds de slogan van de voorstanders. Het was een schandaal dat men het daar nu weer over moest hebben. Niemand wordt gedwongen tot abortus, maar wie dat wilde moest er wel voor kunnen kiezen. ”Jij jouw geloof, ik mijn baarmoeder” was een leus die twee weken geleden bij de demonstratie in Amsterdam werd meegedragen.

Publiek en privaat

Nu heeft abortus zowel te maken met de private als met de publieke moraal. Een vrouw kan van mening zijn dat abortus verkeerd is, dat ze daar zelf nooit aan zou willen meewerken, dat ze zich nooit zou laten aborteren, maar ziet dat wel als haar privémoraal. In de publieke moraal stelt zij de keuzevrijheid voorop. Het rechtsstelsel zou ruimte moeten bieden voor abortus.

Toch hangen publieke en private moraal wel samen. Als je zelf iets heel verkeerd vindt, zul je veelal van mening zijn dat dat in onze maatschappij niet getolereerd mag worden. Zo bevat onze wetgeving allerlei geboden en verboden. Die gelden ook voor mensen die daar heel anders over denken. Verboden zijn er vaak om iets waardevols te beschermen. In dit geval het door God gegeven ongeboren leven. Pro Choice staat tegenover Pro Life.

Bedenk daarbij dat juridische vrijheid sociale dwang niet uitsluit. Als abortus legaal is en algemeen 
toegankelijk dan leidt dat gemakkelijk tot sociale druk om daarvan gebruik te maken. Er is aandrang vanuit de directe omgeving (familie en vrienden) of vanuit de maatschappij, die steeds duidelijker laat weten dat de geboorte van ongewenste of gehandicapte kinderen gemakkelijk kan worden voorkomen.

Seksuele moraal

Wie weet van het ”Gij zult niet doodslaan” zal niet gemakkelijk denken over het doden van ongeboren leven. Geen wonder dat abortus en ook de legalisatie van abortus vooral door orthodoxe of conservatieve gelovigen afgewezen wordt. Zowel aan deze als aan de andere kant van de oceaan. De Rooms-Katholieke Kerk stelt zich sinds jaar en dag volmondig op dit standpunt. Al geldt wel dat lang niet allen die zich katholiek noemen dat onderschrijven. President Biden is één van hen.

Onmiskenbaar hebben pleidooien voor abortus te maken met de vrije seksuele moraal die tegenwoordig gangbaar is. In de christelijke kerk werd seksualiteit vanouds gekoppeld aan het huwelijk. De praktijk sloot daar niet altijd bij aan, maar toch was er een duidelijke norm. Die is inmiddels in onze maatschappij terzijde geschoven.

Een zwangerschap loop je niet op als een verkoudheid, zo schreef de christelijke gereformeerde ethicus prof. Velema jaren geleden in het RD. Legale abortus is een consequentie van de seksuele vrijheid. Een handige oplossing als het hoe dan ook fout gegaan is.

De vrouw beslist

Abortus geldt ook als een feministische verworvenheid. Met name vrouwen dragen immers de consequenties van een ongewenste zwangerschap. Inperking van het recht op abortus geldt daarom in onze samenleving als vrouwvijandig. Dat is zeker zo als dat bewerkstelligd wordt door mannen. ”De vrouw beslist”.

Overigens is er ook een sociaal-economische dimensie aan de abortusproblematiek. Gebrek aan inkomen, onderdak en andere voorzieningen kan vrouwen en met name jonge meiden er toe brengen om voor abortus te kiezen. Prolifeorganisaties doen er daarom goed aan om hun praktische alternatieven te bieden. Aan de bovenkant van de maatschappij geldt een vroege zwangerschap vooral als schadelijk voor je studie en carrière.

Kerk en godsdienst zijn in Amerika duidelijk van groter betekenis dan in Europa. Vandaar dat de anti-abortusbeweging daar veel sterker is. Dat zou kunnen leiden tot een terugdraaien van het recht op abortus. Iets wat in Nederland –menselijk gesproken– ondenkbaar is. Gelukkig is daarmee niet het laatste woord gezegd.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.