Amerikanen: Geen aanwijzing dat Russen kernwapens inzetten
Het is dag 73 van de oorlog in Oekraïne. Volg de laatste ontwikkelingen in dit liveblog.
Advertentie
De Amerikanen zien geen aanwijzingen dat Rusland van plan is kernwapens te gebruiken in de oorlog tegen Oekraïne. De belangrijkste Amerikaanse inlichtingendienst CIA heeft geen enkele indicatie dat Rusland zich voorbereidt om tactische kernwapens in te zetten.
Volgens CIA-directeur Bill Burns is er „op dit moment” geen concreet bewijs dat de Russen tactische kernwapens willen inzetten of het mogelijke gebruik van deze wapens voorbereiden. Hij benadrukte echter ook niet te lichtzinnig te willen zijn, gezien de Russische oorlogspropaganda.
Moskou zelf had een dag eerder speculaties over de inzet van kernwapens in Oekraïne van de hand gewezen. Volgens het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zijn er duidelijke richtlijnen over het gebruik: „Die zijn niet van toepassing op de verwezenlijking van de doelen die zijn gesteld in het kader van de speciale militaire operatie in Oekraïne.” De inzet van nucleaire wapens zou alleen aan de orde zijn als het voortbestaan van Rusland wordt bedreigd.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski ziet dat anders. Volgens hem zou Rusland er niet voor terugdeinzen kernwapens in zijn land in te zetten. De Russische president Vladimir Poetin had kort na de invasie de nucleaire strijdkrachten van het land op scherp laten zetten. Ook sloot hij in nauwelijks verhulde dreigementen het gebruik van de wapens niet uit. Russische media deden daar de laatste dagen nog een schepje bovenop.
Volgens de Oekraïense autoriteiten zijn nu alle vrouwen, kinderen en ouderen geëvacueerd uit de fabriek van Azovstal in Marioepol. Eerder op de dag meldden pro-Russische separatisten al dat 176 burgers het enorme industrieterrein in de zuidoostelijke havenstad hadden verlaten.
„Dit deel van de humanitaire operatie in Marioepol is afgerond”, liet vicepremier Irina Veresjtsjoek op Telegram weten. Ook vrijdag konden vijftig mensen die al wekenlang vastzaten in de kelders van de staalfabriek in veiligheid worden gebracht. Het is niet precies bekend hoeveel van de ooit 400.000 inwoners van Marioepol nog elders in de stad verblijven.
De geslaagde evacuatie bij Azovstal kwam tot stand door bemiddeling van de Verenigde Naties en het Rode Kruis. De Russische invasietroepen werkten mee door dagelijks enkele uren de kanonnen te laten zwijgen. De belangrijke stad aan de Zee van Azov is vrijwel volledig in puin gelegd door de aanhoudende bombardementen.
De wapenstilstand eindigt zaterdagavond. Militaire deskundigen gaan ervan uit dat Moskou het complex van Azovstal, waar nog een onbekend aantal verzetsstrijders en mannelijke burgers verschanst zit, zo snel mogelijk wil schoonvegen. Dan zou de Russische president Vladimir Poetin maandag, tijdens de 77e viering van de zege van de Sovjet-Unie op nazi-Duitsland, de verovering van Marioepol kunnen bekendmaken.
Het Russische staatsgasbedrijf Gazprom heeft Europese klanten geprobeerd gerust te stellen en zegt dat ze nog steeds gas kunnen kopen, zonder de sancties tegen Rusland wegens de inval in Oekraïne daarmee te overtreden. Dat blijkt uit een brief van Gazprom aan de klanten, ingezien door persbureau Bloomberg.
In de brief schrijft Gazprom dat een nieuw decreet van het Kremlin van vorige week de procedure rondom een betaling in roebels „opheldert”. Moskou had bedrijven daar eerder om gevraagd, om zo de eigen munt te stutten. De Europese Unie wil dit niet, omdat het met de sancties juist probeert de Russische economie te treffen. Polen en Bulgarije krijgen al geen gas meer van de Russen omdat zij weigerden te betalen in roebels. Voor andere landen vervalt de betalingsdeadline later deze maand.
Om Russisch gas te kunnen kopen moeten klanten twee rekeningen bij Gazprombank openen, één in euro’s en één in roebels. Daarna worden de eurobetalingen door de Russische centrale bank in roebels omgezet. Die transactie is in strijd met de sancties tegen Rusland. De EU heeft bedrijven geadviseerd in euro’s te betalen en dan bevestiging te krijgen dat de euro’s zijn aangekomen en het daarbij te laten.
Volgens het nieuwe decreet wordt de betaling van gas in vreemde valuta gewisseld voor roebels via bankrekeningen die lopen via Ruslands National Clearing Center, de organisatie die onder meer over banktransacties gaat. Gazprom schrijft in de brief dat het decreet voor transparantie moet zorgen in de geldstromen van buitenlandse kopers van Russisch gas en dat hiermee de mogelijkheid dat derden betrokken zijn bij de transacties wordt uitgesloten. De procedure in het decreet lijkt niet te gelden voor de Russische centrale bank, waartegen sancties lopen.
Het is nog niet duidelijk of het nieuwe decreet de zorgen van de EU zal wegnemen. Brussel wilde zaterdag niet reageren op het decreet, Gazprom was nog niet direct bereikbaar.
Oekraïne meldt nieuwe Russische raketaanvallen op Odessa, de grootste stad aan de Zwarte Zee. Eerder zaterdag zouden er al raketten zijn neergekomen in de omgeving van de strategisch belangrijke Oekraïense havenstad. De autoriteiten zeiden niets over slachtoffers.
Op Twitter werd bericht dat er rook opstijgt van een fabriek voor vliegtuigen nadat er explosies waren geweest. Ook een militair vliegveld zou zijn getroffen.
De Russen lijken het hele kustgebied van Oekraïne te willen veroveren. Het land is zo afgesneden van de Zwarte Zee. Daarnaast heeft Rusland dan een directe verbinding met Transnistrië, een pro-Russisch dwergstaatje dat zich afsplitste van Moldavië en internationaal nauwelijks wordt erkend.
Ook elders uit Oekraïne kwamen meldingen van raketaanvallen. In de noordoostelijke grensregio Soemi zou daarbij zeker een gewonde zijn gevallen.
Pro-Russische troepen melden dat zaterdag opnieuw vijftig mensen zijn geëvacueerd uit de belegerde staalfabriek van Azovstal in de Oekraïense havenstad Marioepol. Het hoofdkantoor voor de verdediging van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk meldt op Telegram dat in totaal nu 176 burgers het terrein hebben verlaten.
De melding over de nieuwe evacuaties is nog niet onafhankelijk bevestigd. De Oekraïense regering in Kiev heeft nog niet gereageerd.
De afgelopen dagen hebben er verschillende evacuaties uit de Azovstal-fabriek plaatsgevonden, veelal van vrouwen, kinderen en ouderen. De Oekraïense autoriteiten en het Russische ministerie van Defensie meldden vrijdag dat eveneens vijftig burgers in veiligheid waren gebracht. Er zouden nog wel veel soldaten en gewonden vastzitten in de staalfabriek, die omsingeld is en aangevallen wordt door Russische troepen.
De Azovstal-staalfabriek is het laatste bolwerk van Oekraïens verzet tegen de Russen en pro-Russische rebellen. De Oekraïense president Volodimir Zelenski zei vrijdagavond in een videoboodschap dat er diplomatieke pogingen worden gedaan om de soldaten die nog vastzitten in het complex te redden.
Daria Tymoshenko (26) stond drie maanden geleden nog voor de klas in Oekraïne. Nu sorteert ze zacht fruit in de Betuwe. „Natuurlijk zou ik liever lesgeven, maar ik ben blij dat ik werken kan.”
Bij alle commentaren op de oorlog in Oekraïne mis ik Samuel Huntingtons ”Clash of civilizations” (1996). Deze theorie zegt dat na de Koude Oorlog de wereld niet meer in politieke blokken maar in culturele sferen opgedeeld zal raken, wat op de grensgebieden tot conflicten zal leiden.
Advertentie
Duitsland zet zich schrap voor pro-Russische betogingen, met name op 9 mei als Rusland traditioneel de overwinning op nazi-Duitsland in 1945 viert. De herdenkingsdag voor het einde van de Tweede Wereldoorlog is nu extra beladen door de bloedige Russische invasie in buurland Oekraïne. Vooral in de hoofdstad Berlijn verwachten de autoriteiten grote problemen door Russische propaganda.
De liberale regeringspartij FDP zegt het schrijnend te vinden dat sympathisanten van de Russische president Vladimir Poetin de dag misbruiken. „Met het criminele regime van Poetin zou niemand solidair moeten zijn”, aldus FDP-chef Christian Lindner in Duitse media.
Ondertussen is de Oekraïense ambassadeur in Duitsland, Andrij Melnik, laaiend over het verbod op Oekraïense vlaggen bij monumenten die te maken hebben met de zege van het toenmalige Rode Leger. Dat verbod in Berlijn geldt overigens ook voor Russisch vlagvertoon. Melnik roept de stad op het „schandalige” besluit van de politie terug te draaien. Hij noemt het verbod een oorvijg voor Oekraïne en een klap in het gezicht van het Oekraïense volk.
De slag om de Oost-Oekraïense stad Charkov is volgens een evaluatie van een Amerikaanse militaire denktank mogelijk in een beslissende fase beland, meldt de BBC zaterdag.
Volgens de bevindingen van het Institute for the Study of War zijn Oekraïense troepen bezig met een tegenoffensief in Charkov en is het goed mogelijk dat ze de miljoenenstad op korte termijn weten te bevrijden van „de dreiging van Russische artillerie”. Daarmee zou Oekraïne een strategisch gezien cruciale stad veroveren in de oostelijke Donbas-regio.
Rusland kondigde eind maart aan zich vooral te gaan concentreren op de „bevrijding” van het Donbas-gebied, maar heeft amper vooruitgang geboekt. Oekraïense soldaten wisten de Russen in Charkov al eerder terug te dringen. De troepen van het Kremlin staan wel in de „offensieve modus”, maar zijn niet zo succesvol als werd verwacht.
De op een na grootste stad van Oekraïne ligt al sinds vrijwel het begin van de oorlog onder vuur. Het is onbekend hoeveel burgers en militairen van beide kanten sinds februari om het leven zijn gekomen in Charkov.
Er zijn auto’s van vluchtelingen uit Oekraïne beschadigd in Rotterdam, meldt de stichting Oekraïners in Nederland. De politie bevestigt zaterdag dat er elf auto’s zijn beschadigd.
Op beelden is te zien dat onder meer ramen van auto’s zijn ingeslagen. Volgens de stichting gaat het om auto’s van vluchtelingen uit Marioepol en zou er geld en een kinderfiets uit de beschadigde auto’s zijn geroofd.
Een woordvoerster van de politie kan niet zeggen waar in Rotterdam het incident is gebeurd. Het is onduidelijk of alle beschadigde auto’s van Oekraïners zijn. Wel weet zij dat de gedupeerden met behulp van het Leger des Heils aangifte gaan doen.
Diverse bedrijven in Nederland hebben hun eerste ervaringen opgedaan met Oekraïense medewerkers.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski zegt dat er „invloedrijke bemiddelaars” en „invloedrijke staten” betrokken zijn bij het redden van de Oekraïense soldaten die vastzitten in het Azovstal-complex in Marioepol. „We werken ook aan diplomatieke opties om onze militairen die daar nog in Azovstal zijn te redden”, zei Zelenski vrijdagavond in zijn dagelijkse videoboodschap.
De afgelopen dagen hebben er verschillende evacuaties uit de Azovstal-fabriek plaatsgevonden, maar dat ging alleen om burgers en dan vooral vrouwen, kinderen en ouderen. Er zouden nog veel soldaten en gewonden vastzitten in de staalfabriek, die omsingeld en aangevallen wordt door Russische troepen.
De Azovstal-staalfabriek is het laatste bolwerk van Oekraïens verzet tegen de Russen en pro-Russische rebellen, die in een bloedige strijd de rest van Marioepol al hebben veroverd.
De omstreden olietanker Sunny Liger heeft vrijdagavond het anker gelicht en vaart mogelijk richting Gibraltar, zo blijkt uit internationale scheepsdata. Het schip met een lading stookolie uit Rusland zou aanmeren in Amsterdam, maar lag dagenlang voor anker in de Noordzee doordat vakbond FNV zich verzette tegen het lossen van het schip. Zweedse havenarbeiders weigerden de tanker eerder te lossen en FNV toonde zich solidair.
Asmae Hajjari, bestuurder bij FNV Havens, schrijft op Twitter dat het „ongewenste” schip om 18.27 uur is gaan varen en „mogelijk” koers heeft gezet richting Gibraltar. De Sunny Liger vaart onder de vlag van de Marshalleilanden, maar is afkomstig uit de Russische stad Primorsk. De gemeente Amsterdam had eerder gezegd de tanker liever niet te zien aanmeren en minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) noemde de oproep van FNV aan havenpersoneel om niet te helpen bij het aanmeren „hartstikke goed”.
De afgelopen dagen meerden er overigens wel een aantal schepen afkomstig uit Rusland aan in de Amsterdamse haven. Die vaartuigen vielen niet onder het verbod voor Russische schepen om havens in de Europese Unie aan te doen, bijvoorbeeld omdat ze onder de vlag van een ander land varen.
Volgens de site Vesselfinder, die vaarroutes van schepen live bijhoudt, komt de Sunny Liger naar verwachting op woensdag aan in Gibraltar.
De Amerikaanse president Joe Biden presenteerde vrijdag een militair steunpakket aan Oekraïne dat volgens experts een waarde heeft van 150 miljoen dollar (142 miljoen euro). Het gaat onder meer om munitie en radarapparatuur.
De Amerikaanse regering is bijna door het fonds heen dat het beschikbaar heeft voor hulp aan Oekraïne. Biden riep het Amerikaanse parlement op een voorgesteld steunplan ter waarde van 33 miljard dollar (31 miljard euro) goed te keuren.
Italië heeft een superjacht dat van de Russische president Vladimir Poetin zou zijn in beslag genomen. De Scheherazade, die ruim 650 miljoen euro waard zou zijn, lag sinds september in een Italiaanse haven vanwege onderhoud. Dat zou pas begin volgend jaar afgerond zijn, maar het leek er de afgelopen tijd dat de bemanning het schip klaarmaakte om weer uit te varen.
Het 140-meter lange jacht met zes dekken lag in Marina di Carrara in Toscane. De Russische onderzoeksjournalist Maria Pevtsjich en anticorruptie-activist Georgi Alboerov meldden eerder dat de bemanning bestond uit leden van de dienst die hoge overheidsfunctionarissen beveiligt, waaronder Poetin. Dat zou bewijs zijn dat het jacht van de president is.
Het Italiaanse ministerie van Financiën meldde de beslaglegging van de Scheherazade in een persbericht. Daarin liet het ministerie weten dat uit onderzoek is gebleken dat de eigenaar van de boot banden had met „prominente elementen van de Russische overheid” en met mensen die op de sanctielijst van de Europese Unie staan.
Ruim twee maanden na het begin van de Russische invasie in Oekraïne is het de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties eindelijk gelukt voor het eerst met een verklaring te komen over de oorlog daar. Rusland, een permanent lid van de raad dat elk standpunt met een veto kan tegenhouden, lag eerder nog dwars.
De leden van de Veiligheidsraad spreken nu unaniem hun „krachtige steun” uit voor het zoeken naar een „vreedzame oplossing” door VN-baas António Guterres. In de verklaring, opgesteld door de Noren en Mexicanen, wordt echter geen steun uitgesproken voor een bemiddelingspoging door Guterres. In een eerdere versie was daar nog sprake van. „Het belangrijkste is geschrapt”, aldus een anonieme diplomaat over de reden waarom Moskou kon instemmen met de tekst.
Kort na het begin van de oorlog had Moskou nog zijn veto uitgesproken toen andere leden Rusland wilden veroordelen en opriepen de Russische troepen terug te trekken.
Door de dubbele rol van Rusland als lid en agressor heeft de Veiligheidsraad, die eigenlijk wereldwijd voor vrede en veiligheid moet zorgen, geen rol van betekenis gespeeld in de oorlog.
Advertentie