De redactie sluit dit liveblog.

Een adviseur van de Oekraïense president Volodimir Zelenski beschuldigt het Franse defensieconcern Thales van het schenden van sancties tegen Rusland. Het bedrijf zou na de Russische inname van de Krim wapensystemen hebben verkocht aan Rusland, dat daarmee burgers in Oekraïne zou hebben gedood. Thales ontkent sancties te hebben geschonden.

Rusland nam in 2014 het Oekraïense schiereiland de Krim in, waarop de Europese Unie reageerde met een verbod op de export van wapens aan Rusland. Maar Zelenski’s medewerker Michajlo Podoljak stelt op Twitter dat er bewijs is dat een auto van een vluchtend Oekraïens gezin is geraakt door Franse wapens die na dat jaar zijn gemaakt.

Bij het bericht plaatste hij een video van een blogger die stelt dat de Russen beschikken over wapensystemen van Thales die pas na 2014 zijn ontwikkeld. Het bewijs zou komen van een door Oekraïners veroverd Russisch gevechtsvoertuig dat was uitgerust met technologie van Thales die schutters nauwkeuriger laat schieten.

Thales, dat ook in Nederland actief is met een grote vestiging in Hengelo, ontkent ten stelligste Russen wapens te hebben verkocht of geleverd na 2014. „Alle informatie die het tegendeel suggereert is onjuist en daarom misleidend”, meldt een woordvoerder.

Het Russische ministerie van Defensie heeft vrijdagavond bekendgemaakt dat één bemanningslid van de cruiser Moskva, die vorige week zonk in de Zwarte Zee, om het leven is gekomen. Volgens staatspersbureau RIA Novosti worden nog 27 opvarenden vermist. De andere 396 marinemensen aan boord zijn gered.

Moskou houdt vol dat het vlaggenschip van de Zwarte Zee-vloot ten onder is gegaan doordat een vonk munitie heeft doen exploderen. Oekraïne beweert de oorlogsbodem met twee raketten te hebben geraakt.

De rechtbank in Moskou heeft de Russische activist en journalist Vladimir Kara-Moerza in voorlopige hechtenis geplaatst. De Kremlin-criticus wordt volgens het staatspersbureau Interfax verdacht van het verspreiden van valse informatie over de Russische strijdkrachten. Voor dat vergrijp kan hij een jarenlange gevangenisstraf krijgen.

Kara-Moerza veroordeelde vorige week in een interview op CNN de Russische acties in Oekraïne. Hij blijft voorlopig tot 12 juni in de cel in afwachting van het onderzoeksresultaat en de definitieve aanklacht. Zijn advocaat Vadim Prochorov heeft gezegd beroep te zullen aantekenen omdat Kara-Moerza niets heeft misdaan.

De lijst met ‘buitenlandse (media-)agenten’, waarop ook Kara-Moerza prijkt, werd vrijdag verder uitgebreid met acht tegenstanders van het beleid van president Poetin. Onder hen is Alexei Venediktov, oud-hoofdredacteur van het uit de lucht gehaalde radiostation Echo Moskvi. Ze moeten allemaal voortaan inzage geven in hun financiën en alles wat ze publiceren vooraf inleveren.

Nederlandse havens hebben sinds afgelopen zondag één Russisch schip toegelaten en één Russisch schip geweigerd. Dat meldt het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat (I&W). Eerder deze maand voerde de Europese Unie een verbod in om Russische schepen toegang te verlenen tot havens van lidstaten, maar er zijn veel uitzonderingen op die regel.

Het op 8 april aangekondigde verbod geldt sinds afgelopen zondag voor Nederlandse havens. Maar autoriteiten in een lidstaat mogen een uitzondering maken als Russische schepen bijvoorbeeld olie of gas vervoeren. Die fossiele brandstoffen maken juist een groot deel uit van alle lading die Russische schepen naar bijvoorbeeld de haven van Rotterdam vervoeren. Ook voor de aanvoer van onder andere humanitaire goederen, medicijnen of landbouwproducten zijn uitzonderingen mogelijk.

Via de site Vesselfinder, die vaarroutes van schepen live bijhoudt, is overigens te zien dat er wel meer schepen vanuit Rusland naar Nederland varen. Maar deze schepen varen onder de vlag van een ander land. Het ministerie van I&W maakte niet bekend welke bestemming in Nederland de twee Russische schepen hadden.

Een belangrijke adviseur van het Witte Huis meent dat Europa van plan is de Russische uitvoer van olie en gas af te sluiten of in elk geval verder te beperken zo lang Moskou oorlog blijft voeren in Oekraïne. „Ik heb er vertrouwen in dat Europa de boodschap heeft begrepen en vastbesloten is die laatste bron van exportinkomsten af te snijden”, zei Daleep Singh, de plaatsvervangend nationaal veiligheidsadviseur, op CNN.

De olieverkoop aan het buitenland is voor Rusland de belangrijkste bron van inkomsten in harde valuta. Steeds meer landen in de Europese Unie roepen op daar een eind aan te maken om niet langer mee te werken aan de financiering van de oorlog. Aardgas levert het Kremlin eveneens miljarden op, maar dat is in de EU een moeilijker discussiepunt gezien de afhankelijkheid ervan en het netwerk van pijpleidingen dat gemakkelijk transport mogelijk maakt.

Volgens Singh, het Amerikaanse aanspreekpunt voor sancties tegen Rusland, zijn de besprekingen over dat onderwerp serieus gaande in de EU. „Het is belangrijk dat ze dat doen en zo snel mogelijk. En dat ze het doen op een verstandige manier.” Nederland kondigde vrijdag aan eind dit jaar helemaal te stoppen met het importeren van Russisch gas, nu goed voor 15 procent van het totale verbruik.

Onder meer Duitsland gebruikt veel aardgas voor de industrie en verwarming van de huizen, voor een belangrijk, maar niet onoverkomelijk deel afkomstig uit Rusland. Toch herhaalde bondskanselier Olaf Scholz vrijdag in het blad Der Spiegel dat afzien van Russische kolen veel gemakkelijker is dan de gaskraan dichtdraaien.

„Ik zie niet in hoe een gasboycot de Russen op andere gedachten zou kunnen brengen. Als president Poetin gevoelig was geweest voor economische argumenten, dan was hij nooit aan deze krankzinnige oorlog begonnen”, aldus Scholz. De Duitse centrale bank voorspelde dat abrupt stoppen met energie-invoer uit Rusland het land in een recessie zou storten.

Nederland en Frankrijk zijn minder afhankelijk van Russische leveranties, België, Denemarken en Luxemburg nauwelijks. Behalve Duitsland zullen in Europa onder meer Italië, Slowakije, Tsjechië en Oostenrijk worden geraakt door de boycot. Letland liet deze week weten nog dit jaar van het Russische gas af te gaan en het in samenwerking met buurland Litouwen in vloeibare vorm (lng) elders in te kopen.

In Amsterdam zijn sinds 9 maart bijna 12.000 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd en op dit moment komen er dagelijks ongeveer 220 vluchtelingen uit Oekraïne aan op Amsterdam Centraal. Dat meldt burgemeester Femke Halsema vrijdag in een brief aan de gemeenteraad.

Van de geregistreerde vluchtelingen zijn ruim 3000 opgevangen bij gastgezinnen. De overige 8700 zijn doorverwezen naar een opvanglocatie in de Nederlandse veiligheidsregio’s. In de hoofdstad zelf zijn inmiddels 1640 opvangplekken voor vluchtelingen beschikbaar, waarvan er 997 bezet zijn. Daarbij worden ook de 180 asielzoekers uit Ter Apel meegerekend, die er sinds dinsdag uit nood worden opgevangen.

Amsterdam meldde deze week op zoek te zijn naar opvanglocaties waar vluchtelingen langere tijd kunnen blijven. Gekeken wordt nu naar vijf locaties die onderdak kunnen bieden voor één tot drie jaar. Naast opvangplekken voor Oekraïners komen er ook extra plaatsen voor vluchtelingen uit andere regio’s, vanwege de druk op locaties van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).

Op korte termijn komen er nog 200 tot 300 plekken extra vrij om de druk op de locaties van het COA verder weg te nemen, zo staat in de brief. „Het gaat hier om vluchtelingen en statushouders; dus ook mensen die al een verblijfsstatus hebben, maar door de krapte op de woningmarkt nog op een woning wachten.”

Het ministerie van Justitie meldde donderdag dat in Nederland nu 31.251 Oekraïense vluchtelingen worden opgevangen en dat 42.440 mensen zich hebben geregistreerd bij de gemeenten. Dat betekent dat er meer dan 10.000 Oekraïners in Nederland verblijven buiten de opvang die gemeenten gerealiseerd hebben.

Oekraïne heeft het Russische oorlogsschip Moskva dat in de Zwarte Zee is gezonken, bestempeld als cultureel erfgoed. Het ministerie van Defensie prijst volgens de BBC het scheepswrak aan als toeristische trekpleister.

„Op 80 mijl (zo’n 150 kilometer) van Odessa vandaan kan de bekende kruiser en het grootste gezonken object van de Zwarte Zeebodem bewonderd worden, zonder diep te hoeven duiken”, aldus het ministerie. Naar verluidt bevindt het schip zich op een diepte van 45 tot 50 meter.

De Moskva was het vlaggenschip van de Russische Zwarte Zeevloot. Volgens het Kremlin ging het schip vorige week ten onder na het exploderen van munitie aan boord. Oekraïne zegt het schip met twee raketten tot zinken te hebben gebracht. Die visie wordt ook gedeeld door de VS. En hoewel Moskou anders beweert, zijn er vermoedelijk ook bemanningsleden omgekomen.

Nederland gaat samen met Duitsland pantserhouwitsers leveren aan Oekraïne om het land te helpen in de strijd tegen de Russen. Defensieminister Kajsa Ollongren zei na afloop van de ministerraad dat het overleg hierover met de Duitsers in een afrondende fase zit. Ze is optimistisch dat het gaat lukken.

Oekraïne heeft gevraagd om de pantserhouwitsers, het zwaarste geschut van de landmacht waarmee doelen op veertig tot vijftig kilometer afstand getroffen kunnen worden. Eerder deze week kondigde het kabinet al aan dat Nederland zwaarder materieel zou gaan leveren. Mark Rutte voegde daaraan toe dat nog met bondgenoten gekeken wordt of er meer wapentuig die kant op kan.

Ollongren wilde nog niet zeggen om hoeveel pantserhouwitsers het gaat, maar liet alleen los dat het om „een beperkt aantal” gaat. Ze hoopt komende week duidelijkheid hierover te geven. Ze wijst erop dat het om een geavanceerd wapensysteem gaat dat niet zomaar ingezet kan worden. Daarvoor is eerst training nodig.

Het is nog niet duidelijk hoe de taakverdeling hierbij wordt tussen beide landen. Zo zou Nederland het materieel kunnen leveren en Duitsland bijvoorbeeld de training op zich nemen. Ook daarover wordt nog gesproken, zei Ollongren.
In totaal heeft Nederland 54 pantserhouwitsers.

De gemeente Ede helpt Oekraïners die op het kazerneterrein in Harskamp wonen met het vinden van werk. Oekraïners kunnen op een digitaal formulier aangeven dat zij op zoek zijn naar een baan en welke ervaring ze hebben.

Een werkconsulent van de gemeente gaat vervolgens bekijken of er een baan in de regio kan worden gevonden, zo meldt Ede. De eerste gesprekken hebben inmiddels plaatsgevonden. Volgens wethouder van werk Hester Veltman zijn er vooral in de horeca, tuinbouw en evenementensector momenteel veel vacatures.

Dat Oekraïners doorgaans geen Nederlands spreken, hoeft volgens haar geen probleem te zijn. „Vaardigheden zijn belangrijk maar het belangrijkste is dat mensen willen leren. Het is vaak voldoende dat ze maar een klein mondje Engels praten, de rest leren wij hen dan wel, zeggen veel bedrijven.”

Het kabinet wil dat Nederland eind dit jaar helemaal is afgestapt van Russisch gas. Dat heeft klimaat- en energieminister Rob Jetten gezegd na afloop van de wekelijkse ministerraad. Door energie te besparen en gas uit andere landen te importeren „lukt het ons de hele Russische hoeveelheid gas te vervangen”, aldus de bewindsman.

Vluchtelingen uit Oekraïne kunnen nog altijd niet goed bij de Nederlandse huisarts terecht. Dat zegt de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).

De LHV had vorige week alarm geslagen. Naar aanleiding daarvan meldde asielstaatssecretaris Eric van der Burg deze week dat hij aan oplossingen werkt. „Dit sluit aan op de oplossingen die wij zes weken geleden hebben aangedragen en daar zijn we blij mee”, aldus de huisartsenvereniging. „De brief geeft echter nog onvoldoende concreet houvast en mist binnen welke termijn de oplossingen er zijn.”

Vluchtelingen uit Oekraïne hebben een aparte status. Ze zijn geen asielzoekers en vallen niet onder de regelingen die voor hen bestaan, maar Oekraïners zijn ook geen burgers uit de Europese Unie. Dat nieuwe label zorgt voor problemen bij medische dossiers. Huisartsen komen daardoor in de knel bij het declareren van zorgkosten.

Van der Burg schreef woensdag in een brief aan de Tweede Kamer dat hij de regelingen voor asielzoekers als basis wil gebruiken voor de Oekraïners. „Het uitgangspunt hierbij is het zoveel mogelijk kopiëren van bestaande systemen, contracten, en de aanspraken, zoals deze ook is opgenomen in de regeling medische zorg asielzoekers.”

Frankrijk gaat 155 millimeter Caesar-kanonnen leveren aan Oekraïne en veertig Oekraïense militairen trainen om het wapentuig te bedienen. President Emmanuel Macron zei vrijdag tegen de televisiezender Ouest-France dat Frankrijk verantwoordelijkheid neemt door de wapens te leveren.

De houwitsers moeten begin mei kunnen worden ingezet in Oekraïne. Hoeveel Frankrijk levert, is niet bekendgemaakt. De Caesar-kanonnen kunnen achterop een militaire jeep worden geplaatst en zo eenvoudig worden verplaatst. Ze kunnen doelen tot 40 kilometer ver vrij precies raken. Het wapentuig is van Franse makelij.

Ook onder meer de VS leveren houwitsers aan Oekraïne. De Britse premier Boris Johnson zei vrijdag dat hij overweegt om tanks naar Polen te sturen, zodat de tanks die Polen al heeft door Oekraïne gebruikt kunnen worden.

De Turkse president Erdogan zegt binnen enkele dagen te gaan bellen met de leiders van Oekraïne en Rusland om ze te overtuigen naar Turkije te komen om te praten over een einde van de oorlog in Oekraïne. Hij heeft vaker met zijn ambtgenoten Vladimir Poetin (Rusland) en Volodimir Zelenski (Oekraïne) gebeld. Eerder hebben ministers en delegaties van de oorlogvoerende landen elkaar in Turkije ontmoet.

Turkije heeft in de Zwarte Zee maritieme grenzen met beide landen en onderhoudt goede betrekkingen met Kiev en Moskou. De Turkse president zegt niet zonder hoop te zijn. „We hopen dat het proces leidt tot nieuw overleg in Istanbul en dan tot overleg op het niveau van de presidenten.”

Charles Michel, de voorzitter van de raad van EU-regeringsleiders, heeft de Russische president Vladimir Poetin tijdens een telefoongesprek dringend opgeroepen tot een ‘humanitair’ staakt-het-vuren tijdens orthodox Pasen, zegt een hoge EU-functionaris in Brussel. Michel pleitte daarbij voor humanitaire toegang tot de stad Marioepol en het evacueren van burgers uit belegerde steden zoals de Oekraïense havenstad.

Michel heeft er bij Poetin ook op aangedrongen rechtstreeks met de Oekraïense president Volodimir Zelenski in contact te treden, aldus ingewijden. Het telefoongesprek volgde op een bezoek van Michel aan Kiev eerder deze week waar hij met Zelenski sprak.

Michel onderstreepte tijdens zijn gesprek met Poetin volgens EU-bronnen de „onaanvaardbaarheid” van de Russische aanval en wees Poetin op Ruslands misrekeningen en verliezen, die Poetin mogelijk niet bereiken doordat informatie over de gang van zaken in Oekraïne van hem wordt weggehouden.

Dinsdag had VN-chef António Guterres de strijdende partijen opgeroepen van donderdag tot en met paaszondag een wapenstilstand in acht te nemen. Naar schatting 60 procent van de Oekraïners en 42,5 procent van de Russen noemt zich orthodox christen. Pasen is een tijd van vernieuwing, wederopstanding en hoop, aldus Guterres. Volgens Zelenski heeft Rusland een voorstel voor een wapenstilstand rond het orthodoxe paasfeest afgewezen.

Rusland wil geheel zuidelijk Oekraïne onder controle krijgen en zo een route vrijmaken naar Transnistrië, een afgescheiden regio van Moldavië. In Transnistrië, dat zich in 1990 afscheidde van Moldavië, zijn Russische militairen gestationeerd, maar het staatje wordt door vrijwel geen land erkend.

De doelstelling is onderdeel van de zogenoemde tweede fase van de Russische „speciale operatie” in Oekraïne, die er vooral op is gericht de hele oostelijke Donbas-regio te veroveren en vanaf daar een route over land te creëren naar het door Moskou ingelijfde schiereiland de Krim. De Russische commandant Rustam Minnekayev zei vrijdag volgens persbureau Interfax dat het onder controle krijgen van Zuid-Oekraïne de verbinding van het leger met Transnistrië zou verbeteren.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz vindt dat de NAVO er alles aan moet doen om een directe confrontatie met Rusland te voorkomen. Dat zou volgens hem kunnen leiden tot een derde wereldoorlog en een nucleaire oorlog met vreselijke gevolgen.

Ziekenhuis Rivierenland in Tiel maakt een tweede leegstaande afdeling vrij voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. De nieuwe groep kan halverwege mei zijn intrek nemen in het ziekenhuis, zo meldt Rivierenland.

Sinds eind maart verblijven al Oekraïners in het ziekenhuis. Met die groep gaat het volgens bestuursvoorzitter Marc Hendriks van Rivierenland goed. „In korte tijd hebben de Oekraïense bewoners hun draai gevonden en ze zijn zelfredzaam.” De gemeente Tiel vroeg onlangs om nog een tweede afdeling klaar te maken voor opvang.

Oekraïne opent geen evacuatieroutes voor mensen die naar veiligere plaatsen willen vluchten, vanwege de gevaren op de wegen in het oosten van Oekraïne. Door het offensief van Rusland in de regio is het niet veilig om burgers de wegen te laten gebruiken, stelt de Oekraïense vicepremier Irina Veresjtsjoek.

„Alle mensen die wachten tot ze kunnen vluchten, heb geduld, blijf alsjeblieft”, aldus Veresjtsjoek op sociale media, waar ze altijd de evacuatieroutes bekendmaakt.

Het Russische offensief in het oosten van Oekraïne wordt steeds intensiever, zeggen Oekraïense generaals. Rond de steden Roebisjna, Marjinka en Popasna wordt hevig gevochten. De Russen voeren ook veel raketbeschietingen uit.

Volgens de Oekraïense legerleiding is Rusland bezig langs de hele frontlinie in de regio Donbas de strijd op te voeren. Donderdag werd al bekend dat de Russen 42 dorpen in de regio hadden veroverd.

De Britse inlichtingendiensten zeiden vrijdag dat het Russische leger ondanks de hergroepering nog veel last heeft van eerdere verliezen die het heeft geleden in de oorlog. Veel materieel wordt teruggestuurd naar Rusland om daar gerepareerd te worden.

Rusland zou een voorstel hebben verworpen om de wapens neer te leggen tijdens het orthodoxe paasfeest, dat zaterdag begint en zondag eindigt. Dat zei de Oekraïense president Volodimir Zelenski donderdag in zijn dagelijkse videoboodschap. Hij zei tevens nog steeds hoop op vrede te koesteren.

Lees ook

Waarom Oekraïners zondag geen Pasen vieren

Dinsdag had VN-chef António Guterres een oproep gedaan aan Oekraïne en Rusland om de wapens vier dagen neer te leggen rondom het orthodoxe paasfeest. Naar schatting 60 procent van de Oekraïners en 42,5 procent van de Russen noemt zich orthodox christen.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski beschuldigt Rusland ervan een vals onafhankelijkheidsreferendum te willen organiseren in de gedeeltelijk bezette gebieden in en rond de steden Cherson en Zaporizja, in het zuiden van Oekraïne.

Zelenski riep inwoners van die gebieden op geen persoonlijke informatie, inclusief paspoortnummers, aan Russische strijdkrachten te geven. „Ze doen dat niet om jullie te helpen. Het is om een zogenaamd referendum dat over jullie grondgebied gaat te vervalsen. Dat is de realiteit. Wees voorzichtig.”

Het Rode Kruis komt met meer financiële hulp voor Oekraïense vluchtelingen. Zo krijgen mensen die zijn gevlucht van de hulporganisatie een prepaid betaalkaart om in hun eerste levensbehoeften te kunnen voorzien. De komende maanden moeten zo twee miljoen mensen in Oekraïne en omliggende landen geholpen worden.

Derk Segaar, die bij het Nederlandse Rode Kruis verantwoordelijk is voor de internationale hulpverlening, zegt dat vluchtelingen dankzij de betaalkaart „de regie op hun leven terugkrijgen”. Hij noemt het belangrijk om hulpgoederen en voedselpakketten uit te delen in de nasleep van een ramp of conflict, maar prijst tegelijkertijd deze relatief nieuwe vorm van hulp.

Lees hier het liveblog van donderdag.