Berucht Azov-bataljon strijdt heldhaftig tegen Russen
Het Azov-bataljon heeft het Russische bloedbad in Boetsja vanuit de lucht vastgelegd. De heldhaftige maar beruchte gevechtseenheid laat vaker zich horen. Zeven vragen, zeven antwoorden.
Recente videobeelden op sociale media tonen de heroïsche strijd van het Azov-bataljon in de veldslag om de havenstad Marioepol. Een pantservoertuig vuurt op Russische tanks, zoekt dekking en schiet opnieuw. Onophoudelijk. Granaten slaan verwoestend in.
Het Azov-bataljon slaagt erin een snelle Russische Raptor patrouilleboot voor de kust met twee antitankgranaten tot zinken te brengen. Met gevechtsdrones schakelt het bataljon vijandelijk luchtafweer uit. De tot de tanden bewapende eenheid verdedigt elke meter van Marioepol.
Wat is het Azov-bataljon?
Het Azov-bataljon is een voormalige paramilitaire groep vrijwilligers, gelegerd in de kustregio bij Marioepol. De naam van het bataljon verwijst naar de Zee van Azov.
Het Azov-bataljon, ook aangeduid als Azov Speciale Operaties Detachement of Azov Regiment, bestaat uit een kleine duizend man. De eenheid beschikt over een eigen trainingscentrum in Ivano-Frankivsk, 130 kilometer onder Lviv. Manschappen komen uit 22 landen, waaronder Rusland. De eerste commandant was Andriy Biletsky.
Waaraan ontleent het bataljon zijn internationale bekendheid?
Het Azov-bataljon bood in 2014 –op eigen kosten– fel verzet tegen pro-Russische separatisten in de strijd om de Donbas, het oosten van Oekraïne. Azov wist in juni 2014 de zuidelijke havenstad Marioepol te heroveren op de separatisten.
Azov-commandant Biletsky kreeg in augustus 2014 van de toenmalige Oekraïense president Petro Porosjenko de militaire onderscheiding Orde voor Moed. De militair werd daarbij bevorderd tot luitenant-kolonel. Om het bataljon onder wettig gezag te plaatsen, werd het in november 2014 opgenomen in de Nationale Garde van Oekraïne.
Volgens de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties heeft Azov zich bij de strijd om Marioepol en de Donbas in 2014 schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden.
Waarom is het bataljon berucht?
Het Azov-bataljon biedt ruimte aan manschappen met rechts-extremistische sympathieën. Een aantal leden draagt bijvoorbeeld tattoos of insignes met nazi- of SS-symbolen, zoals hakenkruizen. Het logo van Azov lijkt op een Wolfsangel, een omstreden symbool dat ook werd gebruikt door de Duitse 2. SS Pantzer Division Das Reich. Azov-oprichter Biletsky komt uit een neonazistisch milieu en wordt beschuldigd van racisme en antisemitisme. Hij verklaarde in 2010 dat het doel voor Oekraïne is „het witte ras te leiden in een ultiem gevecht tegen ondergeschikte rassen.”
Hoe reageert het Azov-bataljon op de aantijgingen?
Azov-vertegenwoordigers ontkennen banden te hebben met neonazisme of rechts-extremisme. In het bataljon zijn wel nationalisten of patriotten actief. Het logo is volgens Azov slechts een monogram, waarbij de I staat voor Idee en de N voor natie, vrij vertaald: voor het nationaal belang.
Ondanks beschuldigingen van antisemitisme dienen leden van de Joodse gemeenschap in Oekraïne in het Azov-bataljon, terwijl Joods-Oekraïense miljardair Igor Kolomoyskyi een van de belangrijkste financiële bronnen was van Azov, voordat de eenheid werd opgenomen in de Nationale Garde.
Hoe kijkt het Kremlin naar het Azov-bataljon?
De Russische president Poetin wijst bij zijn streven Oekraïne te „denazificeren” met een beschuldigende vinger naar Azov. Het Kremlin geeft het bataljon daarbij de schuld van het oorlogsgeweld in Oekraïne. Het verwoesten van Marioepol, inclusief kraamkliniek en theater, zou volgens Poetin het werk zijn van het „nazistische” Azov-bataljon.
Dat Oekraïne wordt geleid door een gekozen president van Joodse komaf, doet voor Poetin niet ter zake. Bovendien kent Oekraïne het laagste niveau van antisemitisme in Centraal-Europa, terwijl het antisemitisme in Rusland drie keer zo hoog ligt, volgens een onderzoek van het Pew Research Center in 2018.
Hoe groot is de politieke invloed van Azov in Oekraïne?
De politieke invloed van Azov is niet groot. Veteranen van het regiment richtten in 2016 het Nationaal Korps op, een aan Azov gelieerde politieke partij. De eerste politiek leider was Biletsky, die eerder betrokken was bij de neonazistische Sociaal-Nationale Assemblee en de partij Patriot van Oekraïne.
Biletsky veroverde na zijn heldhaftige militair optreden tegen pro-Russische separatisten in 2014 een zetel in het Oekraïense parlement. Hij verliet in oktober 2016 overigens het bataljon; Oekraïense volksvertegenwoordigers mogen niet in het leger of bij de politie dienen.
Bij de verkiezingen van april 2019, waarbij Volodimir Zelenski 73 procent van de stemmen binnensleepte, behaalde de Svobodacoalitie van drie partijen met rechts-extremistische sympathieën (Nationaal Korps, het Regeringsinitiatief van Jarosj en de Rechtse Sector) samen slechts 2,15 procent van de stemmen; niet genoeg voor de kiesdrempel van 5 procent.
Is de situatie van het Azov-bataljon in Oekraïne uitzonderlijk?
Overal ter wereld lijken legers aantrekkingskracht te hebben op mensen uit extremistische hoek. In maart 2020 heeft de Duitse inlichtingendienst MAD onderzoek gedaan naar twintig commando’s voor het uiten van nazi-sympathieën. In slechts één geval was de verdenking onterecht.
De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD constateerde in 2020 dat rechts-extremistische jongeren de krijgsmacht aantrekkelijk vinden. Dat was aanleiding om het onderzoek hiernaar te „intensiveren.” Hoeveel militairen de afgelopen jaren het leger om deze reden hebben moeten verlaten, wil de MIVD niet zeggen. Tot 2019 ging het om vier ontslagen in 21 onderzoeken.