Balkenende sprak maandag met de Duitse bondskanselier Schröder en de Franse president Chirac, dinsdag ontmoet hij de Oostenrijkse bondskanselier Schüssel.Bij Schröder en Chirac bespeurde hij een „constructieve geest", maar hij sluit niet uit „dat de hoofdrolspelers de kaarten tegen de borst houden".

Na afloop van zijn bezoek aan Parijs zei Balkenende dat hij deze laatste dagen bezig is met „goed luisteren" en het „inventariseren van de gevoeligheden" bij de Europese regeringsleiders en staatshoofden. Op die manier kan hij de „witte plekken" in de ontwerpconclusies invullen die vanaf donderdagavond op de top in Brussel worden besproken. Maandag spraken de ministers van Buitenlandse Zaken van de unie daar al over.

Frankrijk kwam daar ineens op de proppen met de eis dat Turkije de genocide op de Armeniërs in het begin van de vorige eeuw erkent, maar president Chirac bracht dat onderwerp niet op in zijn ruim anderhalf uur durende gesprek met Balkenende. Wel spraken de twee over de weerstand onder de bevolking van sommige Europese landen.

Zo bleek maandag uit een peiling in Le Figaro dat 67 procent van de Fransen tegen toetreding van Turkije tot de EU is. Tegelijkertijd bleek echter 54 procent van de Fransen voor het openen van de toetredingsonderhandelingen met het islamitische land.

Balkenende gaf maandag aan dat het bepalen van een datum voor het begin van de onderhandelingen niet het grootste probleem zal zijn. Veel moeilijker is het om het eens te worden over de formulering van het open einde van diezelfde onderhandelingen, die zullen gaan over volwaardig lidmaatschap. Maar bij voorbaat zal niet zeker zijn dat de onderhandelingen ook met een positief resultaat worden afgerond. Bovendien zullen ze lang duren, tien tot vijftien jaar, zei bondskanselier Schröder na zijn gesprek met Balkenende.

De twee benadrukten in Berlijn dat het doel van de onderhandelingen met Turkije toetreding van het overwegend islamitische land tot de unie is. „Daar wordt niets op afgedaan", zei Schröder. Hij verwees daarmee naar voorstellen van onder meer de christen–democratische oppositie in eigen land, van Oostenrijk en van de Franse politicus Sarkozy, die allemaal Turkije niet meer willen bieden dan een variant op het volledige lidmaatschap.

Schröder en Balkenende bevestigden verder dat de EU–leiders Turkije een datum zullen geven voor het begin van de onderhandelingen. De verwachting is dat dat half oktober 2005 wordt. Binnen de EU heerst praktisch overeenstemming over de uitnodiging aan Turkije. Alleen Cyprus ligt nog dwars omdat het erkenning door Turkije eist. Oostenrijk, Frankrijk en Denemarken willen eigenlijk liever dat de EU een alternatief schetst voor volledig lidmaatschap, als de onderhandelingen fout lopen. Dat zou kunnen inhouden dat Turkije een„speciale status" of een „geprivilegieerd partnerschap" krijgt.

De Turkse premier Erdogan heeft dergelijke varianten resoluut van de hand gewezen. In een gesprek met Balkenende vorige week in Brussel, legde de leider van de AK–partij vier eisen op tafel: de onderhandelingen moeten gaan over volledig lidmaatschap en nergens anders over; er moet een duidelijke onvoorwaardelijke datum komen voor het begin van de onderhandelingen; geen nieuwe voorwaarden bovenop de zogeheten politieke Kopenhagen–criteria voor mensenrechten, rechtsstaat en democratie; en geen overgangsmaatregelen voor het vrij verkeer van werknemers.