Een nieuwe wet waarmee dat moest worden afgedwongen is nog niet klaar, schrijft minister Hanke Bruins-Slot van Binnenlandse Zaken in een brief aan de burgemeesters. Ze hoopt dat de kandidaten vrijwillig willen meewerken.

Volgens het wetsvoorstel moet het onder meer verplicht worden om een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) te kunnen overleggen. Bruins-Slots voorganger Kajsa Ollongren dacht in november dat de wet op 1 april zou kunnen ingaan, maar met nog maar een paar dagen te gaan is hij nog niet eens besproken in de Tweede Kamer. Daarom heeft de minister aan burgemeesters de brief verstuurd. Daarin geeft ze handvatten om zoveel mogelijk in de geest van het wetsvoorstel te handelen.

Risicoanalyse

Burgemeesters kunnen de beoogde wethouders vragen of ze vrijwillig een VOG willen aanvragen en een risicoanalyse op het gebied van integriteit willen doen, schrijft Bruins-Slot.

Daarin zou bijvoorbeeld gesproken moeten worden over financiële belangen van de kandidaten en of ze hebben gelogen op hun CV, maar ook over zaken als geheimhouding. „In de kern gaat het om houding en gedrag, om het goede doen, ook als niemand kijkt, en om bewustwording van risico’s en kwetsbaarheden”, aldus de minister.

De burgemeesters moeten volgens de brief zelf kijken hoe ze het best kunnen toezien op de integriteit van het bestuur in hun gemeenten. Bruins-Slot zegt zich te realiseren dat zo’n check „ook spanningen met zich mee kan brengen.”

Aan de andere kant kennen veel gemeenten al een vrijwillige screening. Die zorgt er volgens het Nederlands Genootschap van Burgemeesters zelden voor dat iemand niet benoemd wordt. In sommige gevallen leidt de screening wel tot een aanpassing van de portefeuille of tot het afstoten van conflicterende belangen.

Anders dan wethouders worden burgemeesters zelf benoemd door de kroon, waardoor ook de screening anders is geregeld. Het ministerie van Binnenlandse Zaken laat de favoriet voor de post van burgemeester doorlichten door de AIVD en de Belastingdienst. Ook het strafblad wordt gecheckt.