Tussen de meldingen over de Russische inval in Oekraïne verschijnen op sociale media opmerkelijke berichten van getuigende christenen. Terwijl ze in de metro van Kiev schuilen voor het oorlogsgeweld, zingen ze: „U heeft voor ons Uw leven gegeven; onze namen zijn in het Boek des levens opgeschreven.” Wat raakt, is de directe verbinding die de Oekraïense christenen leggen tussen het lijdensevangelie en hun persoonlijke levensomstandigheden. Ze hebben door Christus’ lijden en sterven hoop; al schuilen ze in een metrostation voor de vijand. Het Evangelie gaat dreigende oorlogstaal te boven.

Daarmee houden deze Oekraïners aan Nederlandse christenen een belangrijke spiegel voor. Want welke verbinding heeft het lijdensevangelie met hún dagelijks leven? Weliswaar zijn de levensomstandigheden niet te vergelijken. Nederlandse christenen zingen niet terwijl ze in een metrostation een veilig heenkomen zoeken. Zij komen juist weer onbelemmerd bijeen in hun 
kerkgebouwen; Poetins oorlog in Oekraïne valt samen met de openstelling van de kerkdeuren na de coronacrisis.

Ontlopen

Het oorlogsgeweld in Oost-Europa dringt echter ook in de Nederlandse kerken door. In elk geval in de voorbede: Christus, ontferm U! Als het leed van de Oekraïners nauwelijks doorklinkt tijdens de kerkdiensten, is dat reden tot grote ongerustheid. Christenen komen immers niet alleen naar de kerk voor zichzelf, maar ook om de wereld aan God voor te dragen (A. A. van Ruler, 1908-1970). Open kerkdeuren zijn geen vluchtweg om de harde realiteit van deze wereld te ontlopen. Wie zich afsluit voor het leed, leeft in een schijnwereld.

Heeft het oorlogsdrama echter ook te maken met het lijdensevangelie zelf? Dat is een spannende vraag. Wat heeft het lijden van Christus te maken met de verschrikkingen die mensen in Charkov en Kiev doormaken? Gereformeerde christenen zijn geneigd om Jezus’ lijdensweg alleen te betrekken op de verzoening van de schuld; daarbij gaat het tussen God en de ziel.

De Vlaams-Nederlandse predikant Guido de Brès (1522-1567) brengt dit in de Nederlandse Geloofsbelijdenis indrukwekkend onder woorden: „Christus heeft Zichzelf in onze naam voor Zijn Vader gesteld, om Zijn toorn te stillen met volle genoegdoening, door Zichzelf op te offeren aan het kruishout” (artikel 21). Het gaat in het lijdensevangelie om de redding van zielen voor de eeuwigheid. In een tijd dat het eeuwigheidsbesef én het besef van Gods rechtvaardige toorn ook in de gereformeerde gezindte slijten, is het belangrijk om dit te blijven benoemen.

Wonden

Er schuilt in deze nadruk op God en de ziel echter wel een gevaar. Want heeft Christus’ lijden dan nog wel te maken met het leven vandaag? Het heil kan gemakkelijk vervluchtigen, als de verbinding met het dagelijks leven ontbreekt. Daarom is de vraag relevant welke plaats menselijk lijden, zowel wereldleed als persoonlijk verdriet, bij de verkondiging van het lijdensevangelie heeft. Jezus heeft immers ook wonden. Wie sterke nadruk legt op het offer van Christus, dat eens en voorgoed is gebracht, moet ook oog hebben voor Zijn wonden.

Vanouds heeft de rooms-katholieke traditie hier meer aandacht voor. Wie een kruisbeeld ziet, kan immers niet om de wonden van Jezus heen. Ze laten zien hoe zwaar Zijn lijden is. En ze vormen een uitnodiging om eigen leed en pijn te zien in het licht van de Gekruisigde. 
Hij neemt de schuld op Zich, maar daarmee draagt Hij ook de pijn; van open én van schrijnende wonden. Daarvan getuigen de Oekraïense christenen in het metrostation op een indrukwekkende manier. Zelfs in de zwarte nacht van oorlogsleed biedt het lijdensevangelie troost en hoop.

Ditzelfde getuigenis klinkt echter ook in de gereformeerde traditie. In de Nederlandse Geloofsbelijdenis schrijft Guido de Brès aan het slot van het geloofsartikel over de verzoening door Christus’ kruisoffer: „Wij vinden alle troost in Zijn wonden.” In latere versies is dit veranderd in: ”allerlei vertroosting”, maar het staat er in de oorspronkelijke tekst dus nog sterker. Het is een opvallend zinnetje in de belijdenis; vooral omdat het taal geeft aan een gereformeerde geloofsbeleving waarbij het rooms-katholicisme nog niet ver weg is. De Brès is immers opgegroeid met kruisbeelden. Zo raakte hij vertrouwd met de wonden van Christus.

Ze staan echter niet alleen op zijn netvlies, maar hij put er ook hoop uit. Zelfs als zijn levensomstandigheden zorgelijk zijn. De roomse inquisitie jaagt op hem. Vluchtend wegens zijn geloof moet hij zijn vrouw en vijf kinderen achterlaten. Toch raakt hij niet in paniek; evenmin als de zingende christenen in Kiev. Hij vindt alle troost in Christus’ wonden. Daarmee raakt het lijdensevangelie ook zijn dagelijks leven. Wie in Christus gelooft, vindt namelijk een Heiland voor zonden én wonden. De Man van smarten is niet alleen voor onze overtredingen verwond (Jes. 53:5); Zijn wonden zeggen ook dat Hij ons leed heeft gedragen (Jes. 53:4). Met zijn gewonde leven vindt De Brès troost in Christus’ wonden; zoals christenen in Oekraïne dat vandaag ervaren. Er is geen diepte, of Jezus was er al eerder.

Crisis

De situatie van Nederlandse christenen vandaag is niet te vergelijken met die van Guido de Brès of van christenen in Kiev. Intussen stapelt de ene crisis zich echter op de andere. Na corona is er de dreiging van een derde wereldoorlog; deze wereld is het paradijs van vrede niet. Laat de lijdensprediking daarom voluit verkondiging zijn: dat Christus Zichzelf gegeven heeft tot redding van zondaren; en dat ieder die in geloof tot Hem komt, welkom is. Het is immers nog het heden van Gods genade.

Maar zijn in de lijdenspreken ook Jezus’ verwondingen zichtbaar? Zonder die wonden is de prediking misschien wel orthodox, maar zo bloedloos. Ze laat gewonde zielen aan hun lot over. In een wereld vol gruwelijke beelden van leed en geweld hebben mensen nodig dat ze de lijdende Christus voor ogen geschilderd krijgen. Want Zijn wonden verkondigen dat Jezus niet op afstand staat, maar dat Hij nabij de ziel is die tot Hem zucht; voor eeuwigheid én tijd.

De auteur is hervormd predikant en docent-onderzoeker bij Driestar educatief